Grootheidswaanzin; column van arts-bioloog drs Engelbert Valstar over het wetenschappelijke bewijs van homeopathische middelen

2 augustus 2017

Valstar Arts-bioloog drs. Engelbert Valstar zijn column van augustus 2017, Grootheidswaanzin? gaat over homeopathie en het ontbreken van wetenschappeljik bewijs daarvoor in gerandomiseerde studies. Daarnaast bekritiseert Valstar de AVIG omdat zij geen afstand nemen van het ontbreken van wetenschappelijk bewijs voor homeopathische middelen.

Hier zijn column die ik ongewijzigd plaats:

Grootheidswaanzin?

In 2011 schreef ik in nummer 4 van ‘Arts, therapeut en apotheker’ dat homeopathie in verdunningen tot het getal van Avogrado een aantal zinvolle toepassingen kent, maar dat van de 19 klinisch relevante studies betreffende verdunningen voorbij Avogrado, er slechts in 2, waarvan een nog op het randje , een significant klinisch effect was gevonden. Ik schreef toen ook dat 1 of 2 op 19 van dergelijke studies op grond van de chi-kwadraattoets tweezijdig getoetst als toeval beschouwd kan worden. Ook gaf ik toen aan dat het principe van de potentiering, zoals Hahnemann dat postuleerde op geen enkele manier door goed onderzoek werd geruggesteund. Ik wil met nadruk stellen dat het vinden van een optimale dosering niet met potentiering verward moet worden. Orthomoleculair arts Kim Van Wetten probeerde mij toen met 3 wat je zou kunnen noemen vooraanstaande homeopaten van de AVIG in nader contact te brengen. Na de eerste formele gedachtenuitwisseling zeiden zij per mail ‘dag Engelbert’. Nader onderzoek dat het risico in zich borg dat ik terecht op Hahnemann afdong mocht niet plaatsvinden.

Nu ruim 6 jaar verder heb ik geen enkel nieuw placebo gecontroleerd onderzoek voorbij Avogrado gevonden dat een relevant klinisch effect heeft laten zien.

Dit alles laat onverklaard waarom koperoplossingen in 2 onderzoeken verdund voorbij Avogrado in vergelijking met een controle-oplossing toch een verschil van lichtabsorptie laten zien. Dit is interessant, maar bewijs voor een relevant klinisch effect van dergelijke verdunde koperoplossingen heb ik niet in de literatuur kunnen vinden. Je mag opvallende zaken in fundamenteel onderzoek niet opwerpen als bewijs voor een geneeswijze.

Laat ik duidelijk zijn homeopatische preparaten die minder verdund zijn kunnen zeer bruikbaar zijn. Twee voorbeelden: een oertinctuur met Arnica blijkt werkzaam bij osteoartritis (PMID 17318618) en Echinacea onder voorwaarden bij bepaalde virale infecties (PMID 11505787). We hebben het feitelijk over fytotherapie, dat net als acupunctuur en vooral orthomoleculaire geneeskunde vaak effectief is.

Voor bioresonantie heb ik nu en eerder overigens ook geen goede RCT’s kunnen vinden.

Het lijkt er dus op dat zowel klassieke homeopathie als bioresonantie binnen CAM als passe kunnen worden beschouwd.

Voor en tegen homeopathie werden diverse malen zogenaamde meta-analyses aangevoerd. Het probleem is dat dit soort analyses niet pro of contra kunnen worden gebruikt. Zet ik immers een stolp op de gehele geneeskunde dan kan ik zeggen dat de geneeskunde werkt, maar dan kan zitten er nog altijd niet werkzame takken van geneeskunde of niet werkzame therapieën bij. Afhankelijk van welke selectie ik maak kan ik een vorm van geneeskunde die zeer gemelleerd is als werkzaam of juist niet werkzaam etiketteren.

Ad hoc uitspraken waarbij goede methodologie nog verder wordt gepasseerd door alleen maar meta-analyses die goed uitkomen serieus te nemen en suggestief fundamenteel onderzoek (zoals dat met koper) als bewijzen voor homeopathie op te voeren, kunnen natuurlijk ook niet. Zo’n uitspraak is; ‘ Bewijs voor homeopathie doet niet onder voor regulier’. Dit is in 2014 door Frans Kusse, Ton Nicolai, Jan Sol en Martien Brands beweerd. De door mij geschetste feiten omtrent klassieke homeopathie en het ontbreken van bewijs voor potentiering ondergraven deze bewering reeds in voldoende mate. De uitspraak is echter ook anderszins getalsmatig te liquideren. Op Pubmed worden ruim 27 miljoen artikelen genoemd. Typen we in rand*, dan krijg je de artikelen die als trefwoord random, randomised of randomized hebben. Vaak zijn het dan ook gerandomiseerde studies. Met rand* krijg je 440558 studies. Met rand* homeopathy krijg je 273 hits, waarvan een deel dus ook gerandomiseerd onderzoek betreft en waarbij slechts 20 klinisch relevante studies met een potentie voorbij Avogrado zitten en waarvan er slechts 1 door toeval significant is! Dit zijn er dan ook nog eens los van kwaliteit en resultaat, ruim 1600 keer zo weinig als met rand* alleen. Het statement van voornoemd viertal kan derhalve als onzin (!) of gechargeerd als grootheidswaanzin worden afgedaan. Niet alleen werkt klassieke homeopathie dus niet, potentiering is niet aangetoond en wanneer het om relevante concentraties van stoffen gaat is het aantal studies ook nog eens (relatief) zeer klein. De uitspraak dat het bewijs voor homeopathie (in zijn algemeenheid) gelijkwaardig is aan regulier kan derhalve ook als aantoonbare onzin worden afgedaan.

Met betrekking tot CAM is er op kanker-actueel een lijst van RCT’s te vinden voor de behandeling van kanker : orthomoleculaire therapie, acupunctuur, mindfullness, fytotherapie, TCM etc. Er zitten ook 2 studies bij met homeopatische middelen. Een betreft een zeer lage verdunning versus placebo (eigenlijk betreft het dus een onderzoek naar de werkzaamheid van een fytotherapeutisch middel) en de andere is zonder placebo uitgevoerd. In beide studies voelden de patienten zich wel beter door de behandeling. Feit is dat er maar 2 homeopathie-studies op de 3175 beste studies voor kanker en CAM te vinden zijn.

Kijk je bij de AVIG op de website achter de knop dan valt het woord protocol wel, maar je vindt geen protocollen. Ook niet met betrekking tot homeopathie! Ik denk omdat er in het algemeen ook voor Avogrado (dus bij lage verdunningen) voor wat homeopathie heet niet zo heel veel bewijs voor werkzaamheid bestaat en er dus nauwelijks iets te melden is. Waarom dan niet wel informatie met betrekking tot CAM-behandelwijzen waarvoor veel bewijs bestaat?

Op de AVIG-website wordt noch voor patienten, noch achter de knop voor artsen vermeld wie de webmaster is en toen ik het AVIG-buro (en de voorzitter) vroeg wie de webmaster is, om deze over het lege gedeelte onder de knop aan te spreken, kreeg ik geen antwoord.

Voor wat betreft kanker is het bij kanker-actueel en op www.ngoo.nl wel een heel ander verhaal. Zelf heb ik dan nog voor de meeste kankersoorten protocollen per kankersoort en 84 voor andere aandoeningen (waarvan er enkele deels op internet te vinden zijn). De AVIG heeft mij met name met betrekking tot die 84 protocollen nooit om informatie gevraagd.

Sinds iets van 2 jaar is nu de inmiddels niet meer praktiserende, tegen de zeventig lopende homeopaat Jansbergen voorzitter van de AVIG. Iets van een kleine 2 jaar geleden stuurde ik hem vlak voor zijn afscheid als arts, een boodschap omtrent de BTW via zijn huisartsenmail. Hij reageerde toen met: mail mij voortaan via de voorzittersmail en over die BTW moeten we maar een keer bellen. Van bellen kwam het niet en nadien heb ik hem zeker 20 mails gestuurd omtrent artikelen, columns etc. Hij reageerde nooit, op 1 keer na toen ik hem verweet per mail nooit ergens op in te gaan: ik kon toen ‘een brief naar het secretariaat sturen’.

In evaluatie van CAM en het gestructureerd/kritisch presenteren van CAM schiet de AVIG hopeloos tekort zowel naar patienten als naar leden. Over blunders bij de AVIG met betrekking tot het onderwijs, belastingrecht (BTW onder andere), verenigingsrecht, tuchtrecht, herregistratie, beschouwingen omtrent Klaus Ross etc. heb ik het dan nog niet.

arts-bioloog drs. Engelbert Valstar, column, AVIG, complementair, CAM studies, homeopathie, gerandomiseerde studies, wetenschappeljik bewijs, evidence based