28 mei 2013: Bron: Digestive Disease Week (DDW) 2013. Abstract 93. Presentatie 18 mei 2013.

Hematopoietische stamceltransplantatie (HCT) blijkt bijzonder effectieve behandeling tegen ziekte van Crohn, waar andere behandelingen door resistentie niet meer mogelijk waren. 

Dit blijkt uit de eerste resultaten van de gerandomiseerde ASTIC studie bij 45 patiënten met gevorderde ziekte. De resultaten waren zo spectaculair, dat zelfs van deze groep uitbehandelde patiënten er bij enkelen gesproken kon worden van genezing, aldus de onderzoekers. De resultaten werden zowel endoscopisch bevestigd als werd een significante daling gezien aan de hand van de gehanteerde Crohn's Disease Activity Index score. Deze resultaten werden gepresenteerd in the digestive Disease WEEK 2013 door Christopher Hawkey, MD van de Universiteit van Nottingham.

ASTIC is de enige tot nu toe opgezette gerandomiseerde gecontroleerde studie van stamceltransplantatie bij patiënten met de ziekte van Crohn.

In gecontroleerde klinische studies is ook aangetoond dat een hematopoietische stamceltransplantatie (HCT) ook effectief kan zijn bij systemische sclerose en multiple sclerose, maar daarbij treden nog ernstige toxische effecten op om deze massal toe te passen

ASTIC studie:

Dr Hawkey en zijn team pasten stamceltransplantatie toe bij 45 patiënten met matig tot ernstig actieve ziekte van Crohn die bewezen resistent bleken tegen een andere behandeling. Alle patiënten gebruikten ten minste 3  immunosuppressiva (ontstekingsonderdrukkende medicijnen), bleek een operatie niet mogelijk of was mislukt en de ziekte had de functie en kwaliteit van leven aangetast.

"Om nu hiervoor een behoorlijk belastende behandeling als een hematopoietische stamceltransplantatie (HCT) in te zetten wilden we wel kiezen voor de meest resistente patiënten," aldus dr. Christopher Hawkey.

Alle deelnemers aan de studie ondergingen stamcel mobilisatie met cyclofosfamide en filgrastim en werden vervolgens willekeurig toegewezen aan onmiddellijke stamceltransplantatie (na 1 maand) of vertraagde transplantatie (na 13 maanden; de controlegroep). Welke verschillende vormen van stamceltransplantatie er zijn wordt goed uitgelegd op de website van het UMCG: Verschillende soorten hematopoietische stamceltransplantatie (HCT)

Doel van de studie: patiënten werden geacht in aanhoudende remissie te zijn wanneer ze geen immunosuppressieve geneesmiddelen nodig hadden en een Crohn's Disease Activity Index score hadden lager dan 150 gedurende 3 maanden voorafgaand aan een endoscopie na 1 jaar of als een scan geen bewijs leverde van actieve ziekte van Crohn.

"Ons doel was heel ambitieus," zegt dr. Christopher Hawkey: "we wisten dat het bereiken van een klinische remissie en endoscopische remissie bij patiënten die geen medicijnen meer nodig zou hebben, een game changer zou zijn."

Resultaten:

De resultaten bij de patiënten die alsnog een uitgestelde transplantatie kregen zal op een latere datum worden gepresenteerd. De resultaten na 1 jaar waren als volgt:

Na 1 jaar waren 22 patiënten in de behandelingsgroep en 13 patiënten in de controlegroep beschikbaar voor evaluatie. Van de 22 patiënten die aanvankelijk deel uitmaakten van de controlegroep, stopten er 9 vroegtijdig met de studie, vooral als gevolg van verslechtering van de ziekte en werden alsnog geopereerd of kregen een versnelde stamceltransplantatie.

Objectieve endoscopische bevindingen waren aanzienlijk beter in de behandelingsgroep dan in de controlegroep. Op de Simple Endoscopische Score voor de ziekte van Crohn, de maagscore daalde van 13 maar 4 in de behandelings groep, terwijl deze onveranderd was gebleven in de controlegroep (9 patiënten verbeterden en 8 verslechterden).

Table. ASTIC Trial Outcomes

Behandelingsschema:

De daling in mediane Crohn's Disease Activity Index score was groter in de behandelings groep dan in de controlegroep (ongeveer 165 vs 50 punten).  Tweederde van de behandelingsgroep stopte met immunosuppressieve geneesmiddelen en steroïden voor of op 1 jaar, terwijl slechts 15% van de patiënten uit de controlegroep dit beeld gaven.

"Bijna 50% van de patiënten waren in een klinische remissie gekomen en namen geen medicijnen op dat moment", aldus Dr Hawkey.

Bijwerkingen:

Ernstige bijwerkingen waren zoals verwacht hoger in de behandelingsgroep gedurende de transplantatie periode, maar ze bleef gedurende de follow-up periode ook verhoogd, merkt dr. Hawkey op. De meeste hiervan waren infectieuze periodes. Ook virale reactivatie werd gezien. "Dit is wel een gevaarlijke periode voor deze patiënten," aldus dr. Hawkey.

1 patiënt stierf tijdens de studie aan een sinusvormig obstructief syndroom. Dit was ook het effect van het transplantaat of wellicht secundair veroorzaakt door scepsis die zich kort na transplantatie voordeed, aldus Dr Hawkey. Omdat patiënten met de ziekte van Crohn gevoelig zijn voor infecties, ervaarden patiënten in de controlegroep ook een hoge mate van bijwerkingen. Gemiddeld meldde elke patiënt 3 momenten van ernstige bijwerkingen.

"Dit is niet de eerste studie om een beenmergtransplantatie te evalueren bij de ziekte van Crohn", zegt pers moderator Gert Van Assche, MD, van de Universiteit van Toronto in Ontario, Canada. "Maar wat uniek is aan deze studie, is dat ze stamcelmobilisatie toepasten bij alle patiënten, waarvan de helft een beenmerg ablatie en stamcel rescue kreeg. Bij eerdere studies bestond geen controlegroep."

"Echter, dit is niet een puur gerandomiseerd gecontroleerde studie omdat sommige patiënten uit de controlegroep die voortijdig stopten alsnog een hematopoietische stamceltransplantatie kregen omdat ze erg ziek waren. De onderzoekers besloten waarschijnlijk dat ze niet voor 100% een placebo gecontroleerde studie bij dit type van een patiëntenpopulatie uit kunnen voeren.", aldus dr. van Assche

Dr Van Assche zegt ook dat de resultaten met voorzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd. "Dr Hawkey zelf was ook voorzichtig in zijn conclusies omdat er toch veel ernstige bijwerkingen waren en ook veel patiënten werden niet genezen .... We zouden snel gerandomiseerde studies moeten opzetten met een focus op de verhouding tussen lange termijn risico en baten".

Het studieprotocol kunt u vinden bij clinical trials: ASTIC Autologous Stem Cell Transplantation for Crohn's Disease.
Er is nog geen abstract beschikbaar omdat de studie nog loopt.

stamcellen, Hematopoietische stamceltransplantatie, ziekte van Crohn

---

• Afwijkende darmflora - darmmicrobioom in vergelijking met darmflora van gezonde mensen blijkt oorzaak van groter overlijdensrisico na transplantaties van vaste organen

---

• Vitamine D (calcitrol 3x daags) vanaf stamceltransplantatie verbeterde twee jaar recidiefvrije overleving bij autologe stamceltransplantatie in vergelijking met placebo

---

• Beenmergtransplantaties: EPA (eicosapentaenoic acid) vermindert ingeval van beenmergtransplantaties de kans op ernstige complicaties en verlaagt significant de sterfte. Geen tegenover 5 patiënten overleden in groepen van resp. 7 (EPA) en 9 patienten

---

• Hematopoietische stamceltransplantatie (HCT) blijkt bijzonder effectieve behandeling tegen ziekte van Crohn, waar andere behandelingen door resistentie niet meer mogelijk waren.

---

• Stamceltransplantaties: De resultaten van allogene stamceltransplantatie zijn afgelopen jaren sterk verbeterd. Algehele overleving stijgt hoogsignificant met 41% en het risico op ernstige graft versus host complicaties verminderde met 67%

---

• Stamcellen zouden primaire kanker kunnen bestrijden

---

• Stamceltransplantatie (allogeen) bij recidief van non-Hodgkin geeft 43 procent ziektevrije vijfjaars overleving en 48 procent overall 5 jaars overleving blijkt uit fase II studie met 44 patienten met recidief van non-Hodgkin

---

• Stamcellen: recente ontwikkelingen

---

• Beenmergtransplantaties en stamceltransplantaties: Studiepublicaties van niet-toxische middelen en behandelingen uit literatuurlijst van arts-bioloog drs. Engelbert Valstar naast beenmergtransplantaties en stamceltransplantaties