25 maart 2012: zover wij weten wordt nog altijd de schildwachtkliermethode toegepast bij een diagnose van borstkanker. Maar lees ook de informatie over de mammaprint, een genentest die heel nauwkeurig kan vaststellen welke vorm van borstkanker u heeft en de kansen op een recidief. Scroll in linkerkolom naar mammaprint artikelen of klik voor meer informatie op deze link
Bij de schildwachtkliermethode wordt ervan uitgegaan dat er een directe verbinding van lymfebanen bestaat tussen het tumorgebied en de eerste lymfeklier of ook wel de poortwachtersklier genoemd. Wanneer er nu in die klier geen uitzaaiïngen zijn is de kans groot dat er ook geen uitzaaiïngen (dus geen kanker) zitten in de rest van de lymfeklieren rondom het borst- en okselgebied. Het is wel lastig om de poortwachtersklier op te sporen omdat er in het oksel- en borstgebied veel lymfeklieren zitten. Om toch de poortwachtersklier te vinden wordt er een dag voor de operatie een radioactief eiwit in of rond de tumor gespoten dat dan de volgende dag de afvoer van de lymfe zichtbaar maakt. Hierdoor kan de arts ook zien waar de poortwachtersklier zich bevind. Als dan de operatie wordt uitgevoerd wordt vlak daarvoor nog een gekleurde vloeistof ingespoten die de poortwachtersklier nog beter zichtbaar maakt. Met een speciale lichtgevoelige stralendetector wordt dan tijdens de operatie gekeken waar die poortwachtersklier zich bevind. Deze wordt verwijderd en in het laboratorium nagekeken op uitzaaiïngen. Zitten er geen uitzaaiïngen in dan wordt alleen die ene poortwachtersklier verwijderd. Zitten er wel uitzaaiïngen in dan worden alsnog de lymfeklieren in het oksel en borstgebied operatief verwijderd. Het grote voordeel is natuurlijk dat de patiënt bij geen uitzaaiïngen veel minder verminkt wordt. Bovendien is de kans op definitief herstel groter omdat de kanker zich nog niet heeft uitgezaaid. Ter voorkoming van een recidief lijkt voeding en aanvullende suppletie de kans op een recidief sterk te verminderen. Lees ook o.a. de informatie over borstkanker met voeding en suppletie
d.d. 24 juni 2003:
In het Reformatorisch Dagblad verscheen onderstaand artikel - geschreven door wetenschapsjournalist Wim van Hengel - over de opsporing van kankercellen via de schildwachtklier bij borstkanker en de gevolgen daarvan voor de verdere behandeling van borstkankerpatiënten. Wim van Hengel gaf ons toestemming - met dank hiervoor uiteraard - zijn artikel ook op onze site te plaatsen. Hier volgt het ongewijzigde artikel.
Opsporing borstkankercellen in schildwachtklier verder verfijnd
De opsporing van tumorcellen in de lymfeklieren van borstkankerpatiënten wordt steeds verder verfijnd. De nieuwe vondsten leiden echter ook tot nieuwe vragen. Wat moet een chirurg bijvoorbeeld met de melding dat er in lymfeklieren diverse losse kankercellen zijn aangetroffen. Niets, zo luidt het voorlopige antwoord van oncologisch chirurgen en weefseldeskundigen (pathologen).
Borstkanker is de meest voorkomende kwaadaardige tumor in Nederland. Jaarlijks wordt de aandoening bij ruim 10.000 vrouwen vastgesteld. De tumor kan nog klein zijn en beperkt tot de melkklierbuisjes in de borst (ductaal carcinoom in situ - DCIS) of al verder zijn doorgegroeid in het omringende borstweefsel, een zogeheten invasief carcinoom.
In het eerste geval is bij de helft van de vrouwen - zij hebben weinig agressieve tumorcellen - een borstsparende operatie mogelijk, in combinatie met bestraling. Bij agressievere kankercellen en bij tumoren die al zijn uitgegroeid, wordt gekeken of er uitzaaiingen zijn in de omringende lymfeklieren in de oksel of achter het borstbeen. Als de tumor groter, en borstsparende behandeling minder fraai is omdat er te veel van de borst moet worden weggenomen, wordt geadviseerd om de borst te amputeren. Zo nodig volgt chemotherapie, hormonale therapie, bestraling of een combinatie van al deze mogelijkheden.
Discussie
De opsporing van uitzaaiingen is de laatste jaren steeds verder verfijnd en stelt oncologisch chirurgen en pathologen/anatomen voor nieuwe vragen. Daarover discussieerden zij afgelopen woensdag op een drukbezocht congres in het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis (NKI/AvL) in Amsterdam.
Centraal in de discussie staat de zogeheten schildwachtklier (SWK), in het Engelse onderzoeksjargon meestal aangeduid als sentinal node (SN). Deze lymfeklier vormt het eerste vangnet voor kankercellen die vanuit de tumor worden afgevoerd met het lymfevocht. Is de SWK schoon, dan is het niet nodig de overige lymfeklieren, soms wel tot 25 stuks, in de oksel weg te halen en blijft de vrouw gevrijwaard van de vervelende complicaties die deze ingreep soms met zich meebrengt.
In de meeste Nederlandse ziekenhuizen is zo'n schildwachtklier procedure nu gebruikelijk. "We maken een dag voor de operatie een lymfklierscan waarbij we een licht radioactieve stof inspuiten. Op de operatietafel spuiten we nog een kleurstof in de tumor. De stof spoelt mee met de lymfe naar de schildwachtklier, die vervolgens blauw aankleurt. Zo sporen we deze lymfeklier op", vertelt dr. E. J. Th. Rutgers, chirurg-oncoloog in het NKI/AvL en medeorganisator van het congres.
Nog tijdens de ingreep wordt in het NKI/AvL door de patholoog/anatoom bepaald of de schildwachtklier uitzaaiingen bevat. Als hij schoon is, kunnen de overige lymfeklieren blijven zitten. "Bij uitzaaiingen in de schildwachtklier volgt verwijdering van alle omringende lymfeklieren in de oksel. Maar de vraag is of dit altijd nodig is. Soms vinden we microscopische uitzaaiingen kleiner dan 0,2 millimeter, of grotere uitzaaiingen. Moeten bij elke patiënt dan toch altijd alle lymfeklieren worden verwijderd? En betekent zo'n vondst dat de tumor echt kan uitzaaien of hebben alleen wat kankercellen losgelaten die niks te betekenen hebben? Als het om echte uitzaaiingen gaat, zou het ook kunnen zijn dat de tumor zich naar het lichaam heeft uitgezaaid en dan zou er een reden zijn om aanvullende chemotherapie of hormonale therapie uit voorzorg te geven."
PCR-test
Die vragen zouden er niet zijn als de ontwikkeling van de techniek niet zover was voortgeschreden. Met de reverse transcriptase polymerase chain reaction (RT-PCR) is het mogelijk om één kankercel op een miljoen andere cellen te ontdekken. De PCR-test 'bekijkt' stukjes van het erfelijk materiaal (DNA), zogeheten markergenen, die een soort vingerafdruk vormen van de borstkankercellen. Daartoe wordt DNA afkomstig uit diverse weefselmonsters van de schildwachtklier miljarden keren gekopieerd. Een speciale "probe" (een soort hengeltje, WvH) vist vervolgens de markergenen uit de grote hoeveelheid DNA-fragmenten. Aan de hand daarvan stelt de arts-onderzoeker de aanwezigheid van borstkankercellen vast. De PCR-test is zo'n 100 tot 1000 keer gevoeliger dan de gangbare methode, waarbij onder een microscoop naar kwaadaardige cellen wordt gekeken.
Arts-onderzoeker en congresorganisator drs. P. S. Verduijn van het NKI deed op die manier onderzoek bij zeventig patiënten met een schone schildwachtklier. Zeven klieren waren volgens de PCR-test positief. Bij het opnieuw bekijken met behulp van de standaardmethode bleken er achteraf inderdaad vier van de zeven kwaadaardige cellen te bevatten. In de andere drie kon de positieve uitslag van de PCR-test niet bevestigd worden.
Wat betekent een positieve uitslag van de PCR methode voor de patiënt? Een definitief antwoord is nog niet mogelijk. Verduijn: "Bij deze patiënten hebben we na anderhalf jaar in ieder geval nog geen nieuwe uitzaaiingen in de overige lymfeklieren gevonden."
Ook patholoog dr. J. L. Peterse toont zich niet erg onder de indruk van losse borstkankercellen in de schildwachtklier of de overige lymfeklieren. "Losse tumorcellen in lymfeklieren, beenmerg en bloed, die je bij kankerpatiënten geregeld aantreft, zijn geen echte metastasen (uitzaaiingen, WvH). Wat de gevolgen zijn voor de prognose is niet duidelijk. Mogelijk vallen deze patiënten in een hogere risicogroep. Uit de momenteel beschikbare onderzoeksgegevens komt naar voren dat slechts 10 procent van de patiënten later problemen krijgt met uitzaaiingen in het lichaam."
Micrometastasen
Een andere vraag is wat de betekenis is van zogeheten micrometastasen in de schildwachtklier. Het gaat om uitzaaiingen tussen de 0,2 en 2 millimeter grootte. Internist-oncoloog mevrouw V. Tjan-Heijnen uit het Universitair Medisch Centrum Nijmegen: "Mijn standpunt is dat het onderscheid tussen micro- en macrometastasen irrelevant is. Wel belangrijk is het verschil tussen micrometastasen en geïsoleerde tumorcellen."
Micrometastasen in de schildwachtklier gaan in eenderde van de gevallen ook gepaard met micro-uitzaaiingen in andere oksellymfeklieren, meldt mevrouw dr. M. Menke-Pluijmers, chirurg-oncoloog in het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam (EMCR), locatie dr. Daniël den Hoedkliniek, op grond van onderzoek bij veertig patiënten.
De kankercentra gaan in de praktijk verschillend om met deze bevindingen, zo blijkt. In alle oncologische centra worden de okselklieren verwijderd als in de schildwachtklier micrometastasen zijn aangetroffen. Drie centra (Nijmegen (UMCN), Rotterdam (EMCR) en het VU-ziekenhuis in Amsterdam) bieden daarnaast ook nog een chemokuur aan.
In Frankrijk heeft prof. dr. A. Fourquet, radiotherapeut-oncoloog in het L' institut Curie in Parijs, goede ervaringen met bestraling van micrometastasen in de schildwachtklier. Goed onderbouwde vergelijkende studies zijn daarover vooralsnog echter niet beschikbaar.
Chirurg-oncoloog Rutgers uit het NKI/AvL toont zich niet onzeker over de toekomst van de borstkankerbehandeling. "Onze kennis ontwikkelt zich steeds verder. We hebben inmiddels ervaringen met de huidige schildwachtprocedure bij 700 vrouwen. In twee jaar tijd vonden we slechts bij twee vrouwen nieuwe uitzaaiingen in de overige lymfeklieren."
Zijn collega prof. dr. S. Meijer, chirurg/oncoloog aan de Vrije Universiteit, bevestigt dit. "Ook wij hebben in onze kliniek inmiddels ervaringen met de schildwachtklier procedure opgedaan bij 500 vrouwen gedurende vijf jaar. Slechts bij één patiënte ontstond in de lymfeklieren een nieuwe tumor. Dat betekent dat deze ingreep betrouwbaar is."
W. van Hengel
Gerelateerde artikelen
- bloedtest na behandeling van borstkanker waarbij resistentie optreedt traceert HER2 mutaties die soms ontstaan tijdens de behandeling met Kinaseremmers en hormoontherapie copy 1
- BRIP1 mutatie geeft uitstekende respons op olaparib bij uitgezaaide HR-positieve, HER2-negatieve borstkanker blijkt uit casestudie
- Tumorcellen in bloed bij patienten met operabele beginnende borstkanker voorspellen door betere resultaten noodzaak van radiotherapie - bestraling in vergelijking met geen tumorcellen in bloed.
- Tumorcellen in bloed bij patienten met operabele beginnende borstkanker voorspellen door betere resultaten noodzaak van radiotherapie - bestraling in vergelijking met geen tumorcellen in bloed. copy 1
- DNA onderzoek van botweefsel (bone-in-culture array - BICA) ontdekt en adviseert effectieve behandelingen voor botmetastases van borstkanker
- Amastest lijkt goede en betrouwbaar alternatieve diagnose techniek, maar studies tonen grote verschillen
- Borstkanker: Voorspellende biomoleculaire markers en DNA mutaties bij borstkanker en uitgezaaide borstkanker: een overzichtstudie vanuit het Preagnant netwerk copy 1
- Borstkanker: CD8 positieve expressie plus T-cel infiltratie in tumor en beenmerg voorspellen als markers een significant verlaagd risico - 21 tot 57 procent - op overlijden aan borstkanker, zowel bij ER-HER2 pos als ER neg. vormen van borstkanker copy 2
- Borstkanker: Enzalutamide - Xtandi geeft spectaculaire resultaten bij gevorderde triple negatieve borstkanker (stadium 4) met ook een positieve expressie van de hormoonreceptor. copy 2
- Borstkanker: PKI3CA enzym expressie bepalend voor verwacht resultaat van chemo behandeling bij borstkanker en is gerelateerd aan HER2 status en hormoonstatus copy 1 copy 1
- Beenmergpunctie: Losse kankercellen in beenmerg voorspellen de recidiefkansen voor vrouwen met borstkanker met aangetaste lymfklieren ongeacht welke behandeling dan ook.
- Biopt uit schildwachtklier bij borstkanker veroorzaakt niet significant uitzaaiingen in lymfklieren of elders in lichaam dan zonder biopt, aldus gerandomiseerde studie bij 2502 vrouwen.
- Bloedtest voorspelt kans en duur op overleving van patiënten met uitgezaaide borstkanker.
- CD8 positieve expressie plus T-cel infiltratie in tumor en beenmerg voorspellen als markers een significant verlaagd risico - 21 tot 57 procent - op overlijden aan borstkanker, zowel bij ER-HER2 pos als ER neg. vormen van borstkanker copy 1
- Diagnose: Wanneer kanker in tweede borst vroeg wordt ontdekt en tijdig wordt behandeld is de kans op overlijden 27% tot 47% kleiner t.o.v. latere ontdekking van een recidief.
- Genentest Oncotype DX bij patienten met hormoongevoelige borstkanker (ER pos. Her2 neg.) heeft een directe relatie met wel of geen chemo en risico op overlijden en zou standaard ingevoerd moeten worden
- HER-2-neu status verandert bij ca. 26% van de vrouwen met borstkanker door gebruik van Tamoxifen en Letrazole - Femara en verandert Her2-Neu expressie van negatief naar positief.
- Hoe langer het duurt voordat borstdichtheid afneemt bij ouder wordende vrouwen hoe groter het risico op ontstaan van borstkanker.
- MRI-scan naast het standaard bevolkingsonderzoek voor borstkanker is gevoeliger en kan vrouwen met dicht borstweefsel helpen tumoren te ontdekken maar geeft vaker vals alarm copy 1
- MRI scan, Ultrasound, Petscan en scintimammography zijn onvoldoende accuraat in vaststellen van borstkanker in vergelijking met een biopt
- Nieuwe diagnosetechniek met oplichtende contrastvloeistof superieur aan standaard mammografie
- Mammaprint - genentest bewijst waarde voor borstkanker en kan ook uitgevoerd worden op bewaard tumorweefsel.
- Oestrogeen - ER, progesteron- PR en HER2 receptor expressie laat groot verschil (42 procent) zien tussen primaire tumor en uitzaaiingen in de hersenen bij borstkanker en heeft groot effect op behandeling en overleving
- Opsporing borstkanker via PET scan geeft ca. 90% zekerheid bij diagnose van eventueel recidief van borstkanker.
- Perifere circulerende tumorlymfocyten (pCTL) in bloed blijken alleen voorspellend te zijn voor HER2-positieve ziekte bij borstkankerpatiënten die werden behandeld met anti-HER2 medicijnen.
- PIK3CA mutatie geeft minder therapeutisch effect van anti-HER2 medicijnen zoals lapatinib, trastuzumab - herceptin en de combinatiebehandeling van lapatinib en trastuzumab - herceptin samen
- Receptorstatus van primaire tumor bij vrouwen met uitgezaaide borstkanker verschilt gemiddeld 31 procent (range 20 tot 65 procent bij HER2+ subtype) met die van de receptorstatus van de uitzaaiingstumor copy 1
- Schildwachtklier methode bij borstkanker, hoe werkt dat?
- Spontane genezingen: 22 procent van beginnende borstkanker zou spontaan genezen suggereert een groot langjarige bevolkingsonderzoek onder 100.000 Noorse vrouwen naar effecten en noodzakelijkheid van mammografie.
- Ultra sound diagnostiek aanvullend op mammografie diagnosteert nog eens 15 procent extra van verdacht weefsel. Blijkt uit langjarige gerandomiseerde studie.
- Diagnose en oorzaken van borstkanker: een overzicht van artikelen en recente ontwikkelingen.
ik voel mij daar ontzettend onzeker over en vind het ook heel vreemd.
De dag voor de operatie kreeg ik de radioactieve injecties, maar dat ging ook al zo vaag.
Hoe weet ik nu , wat er nog meer zit
ik krijg Tamoxifen , maar ik voel mij er niet prettig bij de hele gang van zaken