31 mei 2011: Valstar had dus gelijk. Zie nieuwste studieresultaten over de relatie tussen vlees eten en kanker. Of lees zijn artikel hieronder al in 2004 geschreven.

Meer correspondentie tussen Valstar en organisaties en instanties over rol van voeding bij kanker, zowel in preventieve als therapeutische zin is te lezen onder rol van voeding en kanker"

25 juni 2004: met toestemming van arts-bioloog drs. E. Valstar publiceren we hier de briefwisseling tussen het Voorlichtingsbureau Vlees met ondersteuning van het KWF - Koningin Wilhelmina Fonds - tegen het SNFK over het vermeend onjuist waarschuwen van mensen voor het consumeren van rood vlees. Er werd gedreigd met gerechtelijke stappen als het SNFK hun brochure 'Voedingsadvies voor kankerpatienten (en hun naasten)' ,waarin zij vermelding maken van de risico's van het eten van vlees en vooral rood vlees, niet zou rectificeren. Maar na een weerwoord met ondersteunende hulp van arts-bioloog drs. E. Valstar bleef weinig over van die dreigende taal en zijn alle eventuele juridische stappen geannuleerd. Frappant is toch wel dat een organisatie als het KWF heel bewust bepaalde negatieve informatie uit studies weglaat en o.i. zich daarmee ongeloofwaardig maakt als objectief voorlichtingsinstituut. Het KWF hoort objectieve en eerlijke voorlichting te geven lijkt ons maar nu blijkt dat zij de vleesindustrie de hand boven het hoofd houden. Een kwalijke zaak o.i. voor een organisatie die bestaat van enorme overheidssteun en donaties en giften van de Nederlandse bevolking en bedrijfsleven. Maar lees hieronder alles rondom deze kwestie.

Voorlichtingsbureau onderkent feiten over vlees niet

Op 16 februari kreeg het (S)NF(t)K (Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker) de volgende brief van het Voorlichtingsbureau Vlees.

Betreft: brochure 'Voedingsadvies voor kankerpatienten (en hun naasten)'

Geachte mevrouw,mijnheer, Recent kregen we uw brochure 'Voedingsadvies voor kankerpatienten (en hun naasten)' onder ogen. Hierin staan adviezen vermeld voor het (niet) eten van vlees. Ook op uw website adviseert u geen vlees te eten omdat er stoffen in zitten die de groei van kanker sterk bevorderen. In uw brochure noemt u de stoffen arachidonzuur en haem in relatie tot kanker. Voor zover ons bekend zijn er tot op heden nog geen harde bewijzen hiervoor geleverdin humane studies. Daarnaast noemt u het feit dat vlees veel eiwitten bevat, waardoor er geen pancreasenzymen in de bloedbaan komen. Met enige fysiologische kennis zou u weten dat er geen verteringsenzymen in de bloedbaan terechtkomen, want dat zou betekenen dat u uw eigen lichaam verteert. Naar aanleiding van uw brochure hebben we overleg gehad met KWF Kanker Bestrijding.
Ook zij kunnen uw adviezen niet ondersteunen. Literatuurstudies laten zien dat er geen verband is gevonden tussen de vleesconsumptie in Nederland en het ontstaan van kanker. Ook voor kankerpatienten worden de richtlijnen 'Goede Voeding'van het Voedingscentrum aangehouden. 110 gram (rauw) vlees per dag valt binnen deze richtlijnen.

Als laatste suggereert u in uw brochure dat zwezerik en lever van biologische kwaliteit gezonder zijn dan de regulier geproduceerde producten. Ook hiervoor is geen wetenschappelijke onderbouwing. Wij zijn van mening dat u in uw brochure erg ongenuanceerd voedingsadviezen geeft, die niet wetenschappelijk onderbouwd zijn. Uiteraard staan wij open voor uw reactie en bewijsvoering van de beweringen die u doet. Wij zien dan ook graag uw reactie voor 5 maart a.s. tegemoet. Mochten wij op deze datum nog niets van u vernomen hebben, dan zien we ons genoodzaakt om verdere stappen te ondernemen. met vriendelijke groet, etc.

De vraag is natuurlijk wie wat moet bewijzen. De bevoogdende toon en juridisch getinte afsluiting van de brief staan bovendien nog eens op gespannen voet met de vrijheid van meningsuiting. Nochtans is het Voorlichtingsbureau Vlees bericht dat er voor zover opportuun op zaken ingegaan zal worden en dat men omstreeks 6 april bericht zal ontvangen. Op 6 april ontving het Voorlichtingsbureau Vlees onderstaand rapport van mijn hand, alsmede een literatuuronderzoek van Houtsmuller en een brochure over biologisch vlees. Mijn rapport, dat aan duidelijkheid niets te wensen overlaat volgt hieronder.

Vlees, een risicofactor om kanker te krijgen

Onder vlees verstaan we biefstuk, varkensvlees, kalfsvlees, lams-, schapenvlees etc. oftewel rood vlees. Kip, kalkoen en dergelijke worden als zodanig aangeduid dan wel als wit vlees; onder sec vlees verstaan we derhalve in de volksmond vlees, niet afkomstig van gevogelte. Het advies om dagelijks vlees te eten is op zichzelf al te eenzijdig, daar het advies om zeker 2 keer per week vis te eten vaak al met zich meebrengt dat men die dag geen dan wel veel minder vlees eet. Daarbij komt dat geen vlees eten, dus alleen vis, melk en eieren en dergelijke als dierlijke producten ook een optie is, evenals basaal vegetarisch eten (geen vlees, gevogelte of kip).
Bij vlees speelt dan ook dat vrijwel alle vlees, door de mens gegeten, gekookt, gebakken of anderszins bereid is.

Allereerst ga ik de volgende procedure volgen: op Pubmed toets ik in "meat en cancer'' ; artikelen die opportuun zijn, zal ik bekijken; wel zal ik een artikel dat bij nader inzien gaat over zijpaden bijvoorbeeld: dit soort vlees bevat meer stearinezuur dan dat en dergelijke niet van toepassing verklaren. Artikelen die ‘geen significantie’ kennen, zal ik als neutraal (N) kwalificeren; artikelen die aan vlees en kanker een ‘positief verband’ toekennen, krijgen het etiket P en artikelen die aan vlees het etiket: 'beschermt tegen kanker' geven, krijgen een B. Ik zal ook aangeven of het onderzoek bij de mens dan wel dier is verricht of bijvoorbeeld in vitro; extra bijzonderheden die ik relevant acht op wetenschappelijke gronden zal ik per artikel noemen. Ik weet nu al dat er meer dan 1800 hits zijn. Ik begin zo ongeveer bij de meest recente artikelen(!) en ga terug in de tijd. Ook zal ik apart kijken naar studies bij mensen/dieren die alreeds kanker hebben.
Review-artikelen (geen oorspronkelijk onderzoek) beschouw ik apart. Na 100 artikelen bekeken te hebben, maak ik een statistische analyse. Artikelen waarvan direct duidelijk is dat ze niet ter zake doen bespreek ik helemaal niet. Onder diversen staat overigens ook nog een interessant artikel. Hierna ga ik expliciet op kritiek van het Voorlichtingsbureau Vlees op folder 1 van 2004 van het NFtK in. In deze folder stelt het NFtK ondermeer dat het verstandig is om het vleesgebruik te minderen om zo het kankerrisico te verlagen.

Artikel 0: Pierre, F. et al. 2003. Carcinogenesis 1683-90: Hemoglobine en ook myoglobine, blijken afwijkingen in de darm van proefdieren, die met het ontstaan van kanker samenhangen makkelijker te doen ontstaan. Dus een P.

Artikel 1: Vannoni, F. et al. 2003. Tumori 89:669-78: Dit epidemiologisch onderzoek laat zien dat minder vlees en vet in principe de gezondheid van de mens ten goede komt. Dus een P.

Artikel 2: Levi, F. et al. 2004. Ann Oncol 15:346-9: Bereid vlees is zeer duidelijk in dit epidemiologische onderzoek gecorreleerd met een verhoogd risico op strottenhoofdkanker en met een hoger risico op kanker van het maagdarmkanaal. Dus weer een P.

Artikel 3: Vimalachandran, D. et al. 2004. Cancer Control 11:6-14. In dit onderzoek is de relatie vlees en de kans op alvleesklierkanker onduidelijk. Dus een N.

Artikel 4: Tseng, M. et al. 2004. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 13:71-7. In dit onderzoek lijkt vlees ook eerder ongunstig ten aanzien van het ontstaan van prostaatkanker. Al is er van significantie geen sprake. Dus een N.

Artikel 5: Peters, U. et al. 2004. Environ Mol Mutagen 43:53-74. Mutageniteit van de urine bij de mens correleert significant met de inname van gekookt vlees. Dus een P.

Artikel 6: Fang, M. et al. 23 januari 2004. Carcinogenesis. De hoeveelheid N2-PhIP, een mutagene stof uit vlees zou in urine zo laag zijn dat het overeenkomt met een niveau bij ratten dat nog niet carcinogeen is. Dus een N.

Artikel 7: Nowell, S. et al. 2004. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 13:270-6. In dit epidemiologisch onderzoek blijkt vleesconsumptie een risicofactor voor het krijgen van prostaatkanker. Dus een P.

Artikel 8: Tavani, A. et al. 2004. Gynecol Oncol 92:922-6. Veel vlees blijkt een risicofactor voor het krijgen van eierstokkanker. Dus een P.

Artikel 9: Tanmahasamut, P. et al. 2004. J Nutr 134:674-80. Geconjugeerd linolzuur, voorkomend in onder andere vlees heeft in vitro antioestrogene activiteit. Dit onderzoek is niet van toepassing omdat het een factor weegt; wij kijken naar rood vlees als geheel.

Artikel 10: Satia-Abouta, J. et al. 2004. Int J Cancer 109: 28-36. In dit epidemiologisch onderzoek blijkt vlees wederom een risicofactor voor het krijgen van darmkanker. Dus een P.

Artikel 11: Sipetic, S. et al. 2003. Vojnosanit Pregl 60:697-705. Schapevlees, kalfsvlees en lamsvlees blijken alle drie een risico om maagkanker te kunnen krijgen. Dus een P.

Artikel 12: Levi, F. et al. 2004. Ann Oncol 15:346-9. Bewerkt vlees (worst) heeft een zeer sterke correlatie met het krijgen van maagdarmkanker /strottenhoofdkanker. Dus een P.

Artikel 13: Brandt, B. et al. 2004. Cancer Res 64:7-12. Vlees is een risicofactor om borstkanker te krijgen, vooral in dien er sprake van een genetische predispositie is. Dus een P.

Artikel 14: Donnelly, E. T. et al. Januari 16, 2004. Carcinogenesis. Twee verschillende 'kwade' stoffen zijn afzonderlijk niet, maar in combinatie wel kankerbevorderend, althans bij muizen. Dus een P.

Artikel 15: Slattery, M. L. et al. 2003. Cancer Causes Control 14:879-87. Ook in dit onderzoek wordt vlees geassocieerd met een grotere kans op darmkanker. Dus een P.

Artikel 16: Wakai, K. et al . 2004. Int J Urol 11:11-9. Vlees heeft geen significante correlatie met betrekking tot het risico op urotheliale kanker. Dus een N.

Artikel 17: Ilýasova, D. et al. 2003. Cancer Causes Control 14:767-72. In dit onderzoek is gekeken of groene thee het risico op darmkanker beïnvloedt. De onderzoekers zeggen dat andere risicofactoren als onder andere vlees de mate van associatie niet beïnvloeden. Daar het hier niet primair om vlees gaat derhalve niet van toepassing, al wordt vlees wel expliciet een risicofactor genoemd!!

Artikel 18: Lieberman, D. A. et al. 2003. JAMA 290:2959-67. In dit onderzoek vond men geen verband tussen het vet van vlees en het risico op darmkanker; naar vlees sec is niet gekeken. Dus niet van toepassing.

Artikel 19: Diergaarde, B. et al. 2003. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 12:1130-6. Vlees verhoogt agressiviteitsgraad darmkanker. Dus een P.

Artikel 20: Wei, E.K. et al. 2004. Int J Cancer 108:433-42. In dit zeer grote epidemiologische onderzoek van Harvard blijken spek, lamsvlees en worst alle drie risicofactoren voor het krijgen van darmkanker. Dus een P.

Artikel 21: Mathew, A. et al. 2004. Int J Cancer 108:287-92. Vlees verhoogt risico op adenomen van de darm en deze adenomen zijn weer een risicofactor voor darmkanker. Dus een P.

Artikel 22: Magagnotti, C. et al. 2003. Int J Cancer 107:878-84. PHiP-adducten zijn genetische modificaties die samenhangen met blootstelling aan PHiP onder andere afkomstig uit vlees. Deze afwijking bleek bij mensen die veel vlees eten aantoonbaar meer voor te komen. Dus een P.

Artikel 23: De Stefani, E. et al. 2003. Br J Cancer 89:1209-14. Gewoon vlees, gezout vlees en gekookt vlees zijn onafhankelijk van elkaar in dit epidemiologische onderzoek risicofactoren om slokdarmkanker te krijgen. Dus een P.

Artikel 24: Terry, P. D. et al. 2003. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 12:940-4. Reeds twee studies gaven aan dat heterocyclische amines, gevormd aan de oppervlakte van gekookt vlees het ontstaan van slokdarm-/maagkanker bevorderen. In dit onderzoek werd er voor deze verbindingen een duidelijke dosis-effect relatie gevonden !!!, juist met betrekking tot het plaveiselcelcarcinoom van de slokdarm. Dus een P.

Artikel 25: Zhu, J. et al. 2003. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 12:830-7. Er werd een duidelijke correlatie gevonden tussen de mate van veranderingen door PHiP (uit vlees) en de consumptie van 'well-done meat' bij voor borstkanker gevoelige types. Dus een P.

Artikel 26: Eynard, A. R. en Lopez, C. B. 2003. Lipids Health Disease 29:2(1):6. Argentijns vlees komt van koeien die in het wild lopen en niet bijgevoerd worden (anders dan hier dus). Daar vind men in dit onderzoek een dualisme: vette zaken zoals worsten met weinig geconjugeerd linolzuur lijken kankerbevorderend, terwijl mager Argentijns vlees met meer CLA enigszins beschermend lijkt.Het totaal resultaat is derhalve onduidelijk. Dus een N.

Artikel 27: Van den Brandt, P. A. et al. 2003. Cancer Causes Control 14:427-38. Zout (sterk gecorreleerd aan vleesgebruik) blijkt een risicofactor voor maagkanker; dit geldt ook voor vlees, zij het dat dit niet voor alle typen vlees significant is. Het netto resultaat is toch; meer maagkanker door zout en door een aantal typen bewerkt vlees. Dus een P.

Artikel 28: Sonoda, T. et al. 2004. Cancer Sci 95:238-42. Dit artikel is bij toeval elders gevonden: Vis vermindert en vlees verhoogt in Japan de kans op prostaatkanker. Dus een P.

Artikel 29: Bernard, D. et al. 2003. Cancer Genet Cytogenet 145:126-32. Vlees lijkt het risico op strottenhoofdkanker te verlagen. Vanwege geen significantie is het etiket toch een N.

Artikel 30: Markaki, I. et al. 2003. Eur J Cancer 39:1912-9. Varkensvlees blijkt een ondubbelzinnige risicofactor voor het krijgen van schildklierkanker. Dus een P.

Artikel 31: Zatloukal, P. et al. 2003. Lung Cancer 41:283-93. Een of meermalen vlees blijkt in Tsjechië significant gecorreleerd met een verhoogd risico op longkanker. Dus een P.

Artikel 32: Pierre, F. et al. 2003. Carcinogenesis 24:1683-90. Haem uit vlees blijkt bij proefdieren kanker te kunnen promoten. Dus een P.

Artikel 33: Yeh, C. C. et al . 2003. J Formos Med Assoc 102:305-12. Minder vlees blijkt gecorreleerd met minder darmkanker, in de samenvatting spreekt men alleen van 'meat'. Dus een P.

Artikel 34: Cho, E. et al. 2003. JNCI 95 :1079-85. Ook in dit epidemiologische onderzoek (van Harvard) bleek de consumptie van vlees weer gecorreleerd met een verhoogd risico op borstkanker. Dus een P.

Artikel 35: Am, J. 2004. Gastroenterol 98:1417-22. In dit onderzoek bleek vlees middels een bekend model een zeer duidelijke risicofactor om een primair levercarcinoom te krijgen. Dus een P.

Artikel 36: Busstra, M. C. et al. 2003. Cancer Causes Control 14:269-76. De ratio visolie/arachidonzuur is significant negatief geassocieerd met het risico op colorectale adenomen. Dus een P. Mevrouw Smeets zegt dat er geen Nederlands onderzoek bestaat dat negatief is voor arachidonzuur; welnu hier hebben we er al een.

Artikel 37: Nagle, C. M. et al. 2003. Int J Cancer 106:264-9. Bij patiënten met eierstokkanker werd een negatieve correlatie tussen de vleesconsumptie en de overleving gezien; P=0,06. Omdat significantie net niet gehaald wordt, toch een N.

Artikel 38: Michaud, D. S. et al. 2003. Am J Epidemiol 157:1115-25. In dit onderzoek werd geen verband tussen de consumptie van vlees en het risico op alvleesklierkanker gevonden. Dus een N.

Artikel 39: Wang, H. W. et al. 2003. J Toxicol Environ Health 66:1175-88. Bij het braden van vlees worden stoffen gevormd die de vorming van kankerverwekkende stoffen uit oestrogeen bevorderen. Dus een P.

Artikel 40: (nu no 100 van "meat cancer'' op Pubmed); Cross, A. J. et al. 2003. Cancer Res 63:2358-60. Meer vlees leidt bij vrijwilligers tot de vorming van meer N-nitrosoverbindingen, welke kankerverwekkend zijn; 35 milligram ijzer bevorderde dit proces in gerandomiseerd onderzoek niet; 8 milligram haem wel. Dus een P.

Reviewartikelen

No 1: Key, T. J. et al. 2003. Public Health Nutr 7 (1A):187-200. Bewerkt vlees en rood vlees worden een dusdanig risico voor het krijgen van darmkanker geacht dat: "If eaten, consumption of these foods should be moderate". Dus een P.

No 2: Popkin, B. M. en Du, S. 2003. J Nutr 133 (11 Suppl 2):3898S-3906S). Aan de promotie van life-stock in de landbouw, zoals in China gebeurt, wordt een toename van consumptie van dierlijke vetten en 'ádverse health consequences' gekoppeld. Dus een P.

No 3: Miano, L. 2003. Arch Ital Urol Androl 75:166-78. In dit review-artikel wordt het Mediterrane dieet met meer vis en minder vlees als preventief voor prostaatkanker aangemerkt. Dus een P.

No 4: Jiang, Z. et al. 2003. Cancer Detect Prev 27:422-6. Dit artikel gaat over een bepaald enzym dat voor de afbraak van vlees belangrijk is en juist veel in darmkanker voorkomt; waarom het gaat, is dat in de eerste zin van de summary staat: "Epidemiological studies have shown that consumption of red meat increases the risk of developing colon cancer". Dus een P.

No 5: Boyd, N. F. et al. 2003. Br J Cancer 89:1672-85. Gebaseerd op veertien cohort-studies en eenendertig case-controlstudies, vindt men een significante relatie tussen de vleesconsumptie en het risico op borstkanker. Dus een P.

No 6: Huncharek, M. et al. 2003. J Environ Pathol Toxicol Oncol 22:129-37. In deze meta-analyse vindt men geen duidelijk (een niet-significant positief) verband tussen de consumptie van bewerkt vlees en het risico op hersentumoren. Dus een N.

No 7: Dagnelie, P. C. 2003. NTvG 147:1308-13. Minder vlees en daarvoor gevogelte en meer vis wordt als advies ter vermindering van het kankerrisico gegeven. Dus een P.

No 8: Gerber, B. en Mylonas, I. 2003. Zentralbl Gynakol 125:6-16. 'Well done meat' is volgens deze auteurs een kankerrisico. Dus een P.

No 9: Flood, A .et al. 2003. Am J Epidemiol 158:59-68. Wel een positieve correlatie tussen vlees en de kans op darmkanker, maar geen significantie (omdat praktisch iedereen al veel vlees eet?). Dus een N.

Nu een statistische analyse:

kijken we naar de eenenveertig originele onderzoeken; achtendertig zijn er evalueerbaar; dan verwachten we maximaal 5% (bij steeds eenzijdig toetsen) en dus naar boven afgerond door toeval maximaal twee onderzoeken met een P. Voor de rest verwacht je een N of significantie de andere kant op, het laatste gebeurde evenwel niet. Laten we toetsen op twee verwacht voor P en de rest niet P; dus op respectievelijk verwacht twee en zesendertig, we vinden echter P= 29 en overige = 9; met chi-kwadraat (zie verklarende statistiek van 'ML Wijvekate' uit 1972; gedrukt bij Het Spectrum in Utrecht) betekent dat eenzijdig een overschrijdingskans X van < << dan 0,005. Het resultaat is nogmaals juist ook relevant omdat het de meest recente literatuur betreft. Voorts blijft het resultaat overeind indien we ons tot humaan onderzoek beperken; het gaat om de nummers 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38 en 40. Het betreft 33 studies; voor een P verwacht je er weer maximaal 2 en voor overige 31 ; het zijn er evenwel respectievelijk 25 en 8 ; X is wederom <<< 0,005, eenzijdig getoetst bij overigens een grotere chi-kwadraatsom, zodat het resultaat met betrekking tot alleen humaan onderzoek nog harder is ; deze resultaten zijn des te harder indien men bedenkt dat een neutrale bevinding met betrekking tot alvleesklierkanker (in 2 onderzoeken bij de mens) een consistentere bevinding met betrekking tot bijv. (maag)darmkanker niet in de weg staat.

Kijken we naar de review-artikelen dan kunnen we een soortgelijke analyse doen : 2 onderzoeken hebben een N en 7 een P, terwijl je hooguit een P had verwacht ; wederom X <<< 0,005, eenzijdig gemeten. Men kan de vraag stellen weegt het ene onderzoek niet zwaarder dan het andere ; het antwoord is ja,maar dan verwacht je nog steeds door toeval niet meer dan 5% P's en dat kun je separaat toetsen!! Men kan ook anders toetsen ; gaan we terug naar de lijst van 41 (0 t/m 40) originele onderzoeken en kijken we naar de onderzoeken waarin o.a. expliciet naar maag- en/of darmkanker bij de mens is gekeken (2, 10, 11, 12, 15, 20, 21, 22, 24, 27, 33 en 36) dan vinden los van het gewicht sowieso met een T-toets een maximale score van 12 bij 12 onderzoeken; dit betekent een eenzijdige overschrijdingskans X van <<< 0,005.
De onderzoeken 13 en 25 gaan beide expliciet over borstkanker ; beide zijn significant de combinatie is dat dan ook; review-artikel nummer 5 bevestigt dat nog eens expliciet.

Nog weer een andere analyse zou men bij prostaatkanker kunnen doen; tel de onderzoeken 4, 7 en 28 uit de lijst van 41 (alle 3 de onderzoeken pakken in het nadeel van vlees uit en 2 kenden een significant resultaat) op en doe bijvoorbeeld een chi-kwadraattoets als functie van de tijd en dan een trendtoets erbij; review-artikel 3 geeft al aan welk resultaat te verwachten is. Verder is er sprake van duidelijke modellen (zie ook verderop) hetgeen de statistische bevindingen verder ondersteunt.
De elementaire vraag: 'is vlees een risicofactor voor een of meer soorten kanker?', kan echter nu reeds met ja beantwoord worden.

Diversen

1)Takezaki, T. et al. 2003. Nutr. Cancer 45:160-7. In Japan blijkt het risico op longkanker lineair minder bij een hogere visconsumptie ; daar wordt reeds veel vis gegeten ; als je rookt lijkt derhalve matig vlees en derhalve wat minder vis (gezien de enorme visconsumptie in Japan) geen goed idee!!

Dan ga ik nu meer expliciet op stellingen uit een schrijven van het Voorlichtingsbureau Vlees in. Men stelt : In uw brochure ( van het SNFK, waarin het SNFK kritisch was over vlees) noemt u de stoffen arachidonzuur en haem in relatie tot kanker. Voor zover ons bekend zijn er tot op heden nog geen harde bewijzen hiervoor geleverd in humane studies. De vraagstelling is doorzichtig : kennelijk is hiervoor in dierproeven naar het inzicht van het bureau al wel hard bewijs en zijn er in humane studies bewijzen in die richting. Hoe het ook zij het voorafgaande van mijn stuk geeft al voldoende reden om kritisch tegenover vlees te staan.
Maar er is meer. Nummer 32 betreft dierexperimenteel onderzoek dat laat zien dat haem het ontstaan van kanker bevordert en nummer 40 betreft nota bene gerandomiseerd onderzoek bij de mens dat de stelling met betrekking tot haem ondersteunt; ook publicatie 0 wijst op haem als zijnde een probleem. Andere studies :Lee DH et al ; 2004. JNCI 96:403-7, Haem(ijzer) is zeer duidelijk gecorreleerd met een verhoogd risico op darmkanker. Sesink, AL et al. 2001 Carcinogenesis 22:1653-9, haem blijkt het ontstaan van darmkanker bij proefdieren in de hand te werken; calcium, dat het ontstaan van darmkanker tegengaat blijkt dit mechanisme tegen te gaan; Bingham, S.A. et al. 2002.J Nutr 132 (11 Suppl); 3522S-3525S: de mate waarin N-nitroso-verbindingen worden gevormd blijkt bij vrijwilligers qua dosis-respons consistent gecorreleerd met de mate van vleesconsumptie; ook in dit onderzoek wordt haem als een probleem gezien.
Kijken we verder naar publikatie 1 onder diversen, nummer 31 onder de eerste serie publicaties en de zojuist genoemde publicatie van Bingham dan blijkt ook een zeer matige vleesconsumptie al een risico te zijn!!

Dan nu meer over arachidonzuur; artikel 36 (humaan onderzoek uit Wageningen) pleit al voor de stelling dat arachidonzuur of liever de relatieve overmaat ervan een risicofactor voor het krijgen van kanker is. Verdere interessante publicaties: Phinney, S.D. 1996. Adv Exp Med Biol 399: 87-94: reeds in dit review-artikel wordt aangegeven dat er een positieve relatie is tussen de inname van arachidonzuur en de kans op kanker. Zie: Pirotta, Y.F. et al. 2003. Asia Pac. J Clin Nutr 12 Suppl: S27; veganisten krijgen per dag zo goed als geen arachidonzuur binnen, gewone vegetariërs 30 mg per dag, matige vleeseters dagelijks 90 mg en stevige vleeseters dagelijks 220 mg; kortom vlees is een zeer belangrijke bron van arachidonzuur.
Er is verder nog veel meer literatuur dat bij de mens een nadelig effect van arachidonzuur ten aanzien van kanker laat zien (de dierexperimentele literatuur was al overtuigend): Nkondjock, A. et al. 2003. Breast 12: 128-35; vinden na correctie voor de energie inname tegenstrijdige resultaten met betrekking tot arachidonzuur en borstkanker (het betreft slechts een case-control-studie); Jones, R. et al laten in een review-artikel met betrekking tot darmkanker en arachidonzuur duidelijk zien dat de zienswijze van de Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker (NFtK) met betrekking tot arachidonzuur juist is (Jones, R. et al. 2003. Mol Cell Biochem 253: 141-9; Yoshimura, R. et al. 2003. J Urol 170:1994-9. Uit arachidonzuur worden eicosanoïden gevormd die de groei van blaaskanker bevorderen, remming van de vorming van deze eicosanoïden remt de blaaskankergroei. Dit pleit niet bepaald voor arachidonzuur.

Nkondjock, A. et al. 2003.Int J Epidemiol 32: 200-9, arachidonzuur bleek in deze case-controlstudie een risicofactor voor darmkanker bij mannen; bij vrouwen was dat pas duidelijk bij een lage inname van omega-3-vetzuren. De algemene conclusie van het onderzoek was vervang arachidonzuur door boterzuur en omega-3-vetzuren om je risico op darmkanker te verlagen. Verdere literatuur omtrent arachidonzuur zal ik hier nu niet bespreken; het is duidelijk dat veel arachidonzuur in de verdachtenbank zit. Het feit dat arachidonzuur veel in vlees voorkomt en verdacht is, maakt het nog meer legitiem om de vleesconsumptie te beperken.

In de derde alinea van pagina 1 van haar schrijven roert het Voorlichtingsbureau een ingewikkelde kwestie aan. Los van de mening die ik hierover heb is de bewering dat er geen pancreasenzymen in het bloed komen onjuist alsmede de bewering dat indien dat zo is, hierdoor je lichaam verteerd wordt. Uit Gewert, K et al. 2004. Pancreas 28: 80-8, blijkt al dat pancreasenzymen in het bloed bij varkens voorkomen en het lichaam hier niet even door wordt verteerd. Over dit onderwerp is een diepgaande verhandeling mogelijk, maar die is voor het Voorlichtingsbureau Vlees niet opportuun.
Op de vierde alinea van pagina 1 van de brief van het Voorlichtingsbureau(namelijk dat er geen verband is tussen de vleesconsumptie en de kans op kanker) is in het voorafgaande voldoende gereageerd.

In de laatste alinea van pagina 1 van hun brief zegt het Voorlichtingsbureau Vlees: “Als laatste suggereert u in uw brochure dat zwezerik en lever van biologische kwaliteit gezonder zouden zijn dan de regulier geproduceerde producten. Ook hiervoor is geen wetenschappelijke onderbouwing.”

Ik combineer nu even vlees en gevogelte.

Zie allereerst Dey, B.P. et al. 2003. J Environm Sci Health B. 38: 391-404. Tussen 1983 en 1998 is men in de Verenigde Staten sulfonamide als verontreiniging van vlees gaan meten. De meetbaarheid van het middel ging in die periode van 55 naar 0,51% en ernstige verontreinigingen ging van 2,33 naar 0,45%. Biologisering van het vlees is in de Verenigde Staten kennelijk iets wat in opkomst is. Nog niet zo lang geleden is het weer voederen van slachtafval aan dieren sterk ingeperkt. Dit was in de biologische landbouw al uitgesloten! Wie herinnert zich niet de Belgische dioxine-affaire? Recyclen van frituurvet, dat hieraan ten grondslag lag betekende ook recyclen van dierlijk materiaal. Kortom zo biologisch mogelijk bereid vlees of gevogelte heeft de voorkeur boven het niet of minder biologisch bereid vlees dan wel gevogelte. Wat dacht men van de recente affaire met medroxyprogesteronacetaat? BSE : hieraan lag ook hergebruik van slachtafval ten grondslag; bij biologisch vlees voorkom je zoiets!! Men neme in dit geval het zekere voor het onzekere.

Mijn conclusie is dat de bewering dat het Nationaal Fonds tegen Kanker in haar folder ongenuanceerd over vlees en kanker is niet correct is. Er zijn vele bewijzen die aan de folder van het NFtK ten grondslag liggen. Over gevogelte is het NFtK niet negatief (kippenlevertjes!), al is het NFtK vooral voorstander van meer vis in plaats van vlees, uiteraard bij voorkeur op biologische basis.
Ik zou het Voorlichtingsbureau Vlees willen uitnodigen inhoudelijk op mijn stuk te reageren. Engelbert Valstar, arts en bioloog

Tot op heden (23 april 2004) kwam er van het Voorlichtingsbureau Vlees geen inhoudelijke reactie. Interessant in dit verband is dat het KWF begin april 04 met een boek naar buiten kwam, waarin als ik de pers mag geloven de relatie voeding kanker enigzins wordt teruggedraaid. Opvallend is dat op de website van het KWF behoudens worst en dergelijke de ongunstige relatie vlees en kanker wordt ontkend en dat op het laatste de nadruk wordt gelegd.
Uit de brief die ik aan het begin van dit verhaal citeer, lijkt het er op dat er bij het Voorlichtingsbureau Vlees voorkennis bestond omtrent dit boek. Heeft het Voorlichtingsbureau Vlees invloed gehad op de inhoud van dit boek? De twee schrijvers van dit KWF-boek zijn Voorrips en Bausch van TNO met als 'meelezer' o.a. professor Van den Brandt samen met Bausch auteur van het proefschrift 'A prospective cohort study on Diet and Cancer in the Netherlands uit 1993 (ISBN 90 5278 057 9).
Dit proefschrift, mede gefinancierd door KWF en het Produktschap Vee en Vlees, was van uitstekend niveau, al was er zeker juist ook gezien de financiele rol van het Produktschap Vee en Vlees, een belangrijk minpunt : de bevorderende rol van vleeswaren met betrekking tot het ontstaan van darmkanker werd teveel genuanceerd. Ik heb dit duidelijk besproken in de orthomoleculaire Koerier no 40 (juni 1993), blz. 30-34.

Mijn advies is : eet drie keer vis per week en dan bij voorkeur vette vis ; eet 2 keer wit vlees (komt er in de literatuur vrij goed af) ; eet 1 keer vegetarisch en eventueel 1 keer rood vlees, maar dan bij voorkeur echt wild omdat er dan veel minder arachidonzuur in zit. Eet verder vooral echt gezonde dingen zoals groenten en fruit etc. In mijn boek 'Voedingsinterventie bij kanker' is daar in hoofdstuk 5 genoeg over te lezen.

Inmiddels (12 mei 2004) is er wel een reactie zij het niet inhoudelijk. Mevrouw Smeets van het Voorlichtingsbureau Vlees schrijft :

Zoals toegezegd breng ik u hiermee nog op de hoogte van onze reactie op de informatie die u ons toegestuurd heeft, naar aanleiding van onze opmerkingen in (moet natuurlijk zijn : over) uw brochure. We hebben kennis genomen van de inhoud van de toegestuurde informatie. Het lijkt ons voor beide partijen inefficient en onnodig om in te gaan op alle afzonderlijke rapporten en publicaties die u heeft toegezonden. Bovendien is recent het rapport van de Signaleringscommissie Kanker uitgebracht. In dit rapport wordt, op basis van een uitgebreide literatuurstudie, geconcludeerd dat er geen verband bestaat tussen het eten van vlees (zoals dit in Nederland gebeurt) en het ontstaan van kanker.
In haar verdere communicatie over vlees en kanker zal het Voorlichtingsbureau Vlees zich baseren op dit rapport. Waarschijnlijk zullen we het niet eens worden over dit onderwerp. Om te voorkomen dat we in een welles-niets discussie verzanden, hebben we daarom besloten om het hierbij te laten en geen verdere acties richting uw organisatie te ondernemen. We vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geinformeerd. Met vriendelijke groet etc.

Eerst dreigen met feitelijk juridische stappen en grote broer het KWF ten tonele voeren om het eigen standpunt extra "power" te geven. Het KWF heeft zeker toestemming gegeven om genoemd te worden!!Dan gaat men op mijn analyse die in feite wat vlees betreft al de vloer met het KWF-rapport aanveegt en het overige materiaal niet in ; kon men dat wel dan had men zeker stappen ondernomen. Van de eerste reeks van 41 artikelen zijn er 2 Nederlands ; 1 is zondermeer negatief voor vlees (no 36) en is nummer 27 alleen negatief voor bewerkt vlees ; reviewartikel 7 is ook Nederlands en ook negatief voor vlees ; kennelijk wil men een artikel dat voor sommige vormen van rood vlees niet negatief is gebruiken om zeer veel ander veel negatiever onderzoek van elders te negeren. Indien men alleen naar Nederlands onderzoek zou willen kijken dan moet men bovendien eerst aantonen dat wij vlees wezenlijk anders eten dan in met name de andere landen van de Westerse wereld.

Het Voorlichtingsbureau Vlees en ook het KWF hebben bakzeil gehaald. Het KWF-rapport zal ik later dit jaar grondig analyseren en daarover publiceren. (noot redactie, we hebben reeds inzage gehad in ook deze analyse en ook deze bevestigt nog sterker de niet objectieve en manipulerende rol van het KWF in hun voorlichting over de rol van voeding bij kanker, maar daarover later meer)

---

• Vlees en bewerkt vlees, hoe weinig ook, vergroot risico op darmkanker. Veel vezels en volkoren producten vermindert juist het risico op darmkanker blijkt uit groot Engels bevolkingsonderzoek

---

• Moerman revisited: hoogmoed in volle bloei draagt aren van verderf als vrucht. Arts-bioloog drs. Engelbert Valstar legt de hypocrisie van het KWF bloot in vlijmscherpe analyse over voeding bij kanker

---

• Elke dag rood vlees geeft 42 procent grotere kans op darmkanker dan 1x per week of geen vlees eten blijkt uit groot bevolkingsonderzoek in Engeland

---

• WHO plaatst eten van bewerkt vlees in risicogroep 1 voor kans op krijgen van kanker, rood vlees zelf in categorie 2 op basis van grote reviewstudie

---

• Rood vlees eten vergroot aanzienlijk het risico op het ontwikkelen van zwangerschapsdiabetes mellitus (GDM). Noten, peulvruchten en vis verminderen juist het risico op GDM)

---

• Meisjes die in hun adolescentietijd veel rood vlees eten hebben een significant vergroot risico op het krijgen van borstkanker voor de overgang, aldus grote langjarige studie onder 40.000 verpleegsters.

---

• Rood vlees en bewerkt vlees geeft groter risico op vormen van nierkanker, bljkt uit groot bevolkingsonderzoek

---

• Rood vlees en bewerkt vlees geeft beduidend hoger risico op darmkanker blijkt uit aantal nieuwe studies. Een gezonde leefstijl en gevarieerde voeding kan darmkanker voorkomen

---

• Rood vlees wel degelijk risico voor krijgen van kanker, ondanks geruststellende woorden van Voorlichtingsbureau voor Vlees en het KWF in de media daarover, blijkt uit studieanalyse en weerwoord van arts- bioloog drs. E. Valstar .

---

• Vlees en vleesproducten zijn een risico voor het krijgen van kanker. Een aantal studies en artikelen bij elkaar gezet over risico van te veel (rood) vlees eten