Mocht u kanker-actueel de moeite waard vinden en ons willen ondersteunen om kanker-actueel online te houden dan kunt u ons machtigen voor een periodieke donatie via donaties: https://kanker-actueel.nl/NL/donaties.html of doneer al of niet anoniem op - rekeningnummer NL79 RABO 0372931138 t.n.v. Stichting Gezondheid Actueel in Amersfoort. Onze IBANcode is NL79 RABO 0372 9311 38
Elk bedrag is welkom. En we zijn een ANBI instelling dus uw donatie of gift is in principe aftrekbaar voor de belasting.

En als donateur kunt u ook korting krijgen bij verschillende bedrijven:

https://kanker-actueel.nl/NL/voordelen-van-ops-lidmaatschap-op-een-rijtje-gezet-inclusief-hoe-het-kookboek-en-de-recepten-op-basis-van-uitgangspunten-van-houtsmullerdieet-te-downloaden-enof-in-te-zien.html

10 maart 2016: lees ook

https://kanker-actueel.nl/NL/visolie-aanvullend-op-chemo-bij-uitgezaaide-darmkanker-verlengt-progressievrije-tijd-van-11-maanden-naar-20-maanden.html

5 augustus 2015: Bron: JAMA, AvL website en orthomoleculair arts Engelbert Valstar

In april van dit jaar kwam prof. dr. Voest, o.a. werkzaam in het AvL - Anthonie van Leeuwenhoek ziekenhuis in Amsterdam met een studiepublicatie die zou aantonen dat visolie naast chemo een nadelig effect zou hebben op de effectiviteit van de chemo.

Hier een citaat zoals dat nog altijd op de website van het AvL staat vermeld:

Kankerpatiënten die chemotherapie ondergaan kunnen tijdens de behandeling visolie-preparaten en vette vis beter laten staan. De onderzoeksgroep van Emile Voest van het Antoni van Leeuwenhoek toonde enkele jaren geleden aan dat vetzuren die ook in visolie zitten kankercellen resistent maken tegen chemotherapie. Dezelfde onderzoeksgroep laat nu in een vervolgstudie zien dat het slikken van visolie of eten van bepaalde soorten vette vis ook inderdaad zorgt voor een verhoging van dit vetzuur in het bloed. Deze nieuwe resultaten zijn op 2 april 2015 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift JAMA Oncology.

De Telegraaf had dit onderzoek zelfs op zijn voorpagina en alle media noemden deze studie. Ik weet dat veel kankerpatiënten hiervan zijn geschrokken en ook bij hun behandelend arts kregen te horen te stoppen met visolie enz. Terwijl visolie in vele vele studies heeft bewezen een meerwaarde te kunnen betekenen, zie gerelateerde artikelen.

Niemand kwam op het idee het onderzoek eens nader te bekijken en te analyseren. Zo wel deed arts-bioloog drs. Engelbert Valstar. En hij stuurde zijn analyse aan prof. dr. Voest en collegae maar hij kreeg nooit antwoord. Echt schandalig want zelfs ik als min of meer leek zie ik in de analyse van Valstar dat prof. dr. Voest essentiële fouten heeft gemaakt in de opzet en stastische analyse. Toch is Voest hier nooit op teruggekomen. Sterker, zoals gezegd op veel websites staat zijn onderzoek met waarschuwing nog steeds openlijk in te zien. M.i. misleidt prof. dr. Voest en het KWF heel bewust de Nederlandse bevolking met de weigering het onderzoek te herzien of op z'n minst de analsye van arts-bioloog drs. Engelbert Valstar erbij te plaatsen.

Hier de analyse van Valstar zoals hij dat publiceerde in Arts & Apotheker en ook aan prof. dr. Voest stuurde. daaronder het abstract van het originele studierapport: Increased Plasma Levels of Chemoresistance-Inducing Fatty Acid 16:4(n-3) After Consumption of Fish and Fish Oil zoals dat in JAMA werd gepubliceerd en vrij is in te zien. U kunt dus zelf de kritiek en analyse van Valstar controleren

Trek uw conclusies zou ik zeggen:

Daenen, Voest etc. worden wat visolie en gezondheid betreft niet gehinderd door kennis van zaken! De onderzoekers met KWF als subsidiant manipuleren op deze manier de leek of Lao Tse parafraserend ‘ Zij willen het volk regeren zachtkens zoals men visjes braat’.

‘Zachtkens zoals men visjes braat’

In de voorloper van ‘Voedingswaarde’, het Tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde (TvOG) publiceerde ik in december 2011 de column ‘Lies, damned lies and Statistics’. Hierin bekritiseerde ik het onderzoek van JML Roodhart et al ; Cancer Cell 20:370-383,2011. In dit onderzoek zou gevonden zijn dat visolie bij muizen met kanker resistentie tegen cisplatinum op kan roepen. Ik gaf aan dat de statistiek niet deugde. Er was een t-toets toegepast die echter eist dat eerst wordt gekeken of er van een normale verdeling sprake is. Niet alleen was dit niet gedaan, maar er was ook niet aangegeven of er met betrekking tot de toets zelf een- of tweezijdig getoetst was (het laatste moet namelijk) en er was geen correctie voor het zeer kleine aantal van slechts 6 muizen per groep. Dit ondermijnde de ‘significanties’ van slechts P< 0,05 in figuur 7B. Ik noemde toen ook een RCT bij de mens, waaruit juist een gunstige interactie tussen visolie en cisplatinum bleek : meer regressies (zie PMID 21328326). Ik zei toen ook dat er in het onderzoek van Roodhart van systematische fouten sprake was. Het ergste was dat er op mijn vernietigende kritiek geen enkele reactie kwam. Ik merk op dat het niet om EPA of DHA gaat, maar om een heel ander vetzuur : zie verderop.

Ik wil over dit onderzoek nu nog enkele opmerkingen maken. In mijn voornoemde column duidde ik ook op systematische fouten. De meest evidente in deze is de ongelijkheid in gemiddelde tumorgrootte in figuur 7B op blz. 381 van het artikel van Roodhart et al. Op het moment dat cisplatin wordt gegeven is de gemiddelde tumorgrootte in bijvoorbeeld de vehiculum-groep ongeveer 3 keer zo groot als in de EPA/cisplatinum-groep. Dit laatste algemene argument ondergraaft het onderzoek van Roodhart nog eens extra. Maar er is nog meer. In het onderzoek wordt gesteld dat oraal een keer 100 microliter visolie voor een muis vergelijkbaar is met wat een mensen met kanker aan extra visolie dagelijks vaak nemen. Een muis weegt 10 tot 45 gram ; laten we zeggen 25 gram. Voor een mens van 75 kg zou dat dus 300 ml zijn. Visolieslikkers nemen 0,5 tot iets van 3 ml in capsulevorm per dag. Een lepel levertraan is 15 ml. Het moge duidelijk zijn : de getalsmatige verschillen zijn weer groot.

Wat ook opvallend is dat het wel harde feit uit andere experimenten van dit onderzoek niet expliciet in de media werd genoemd : namelijk dat cisplatin, wanneer het voor 5-FU en irinotecan wordt toegepast bij muizen resistentie voor 5-FU en irinotecan kan bewerkstelligen. Dit heeft vermoedelijk consequenties voor de toepassing van cisplatin bij de mens. Over de inzet van cisplatin zal kritischer nagedacht moeten worden. Vermeldenswaard is verder dat de cisplatin de muizen oraal werd gegeven tegelijk met de visolie (mensen krijgen cisplatin intraveneus en krijgen visolie niet tegelijk binnen!

Murphy was over dit onderzoek vernietigend. Hij sprak van een ‘Fishy conclusion regarding n-fatty acid supplementation in cancer patients’ (zie PMID 22705090).

De onderzoeksgroep, waar Roodhart toe behoort, heeft recent weer een artikel over hetzelfde onderwerp gepubliceerd : LGM Daenen et al op het JAMA Network, JAMA Oncology ; 2 April 2015 ; ‘Increased Plasma Levels of Chemoresistance-Inducing Fatty Acid 16:4 (n-3) After Consumption of Fish and Fish Oil. Dit onderzoek behelsde de inname en metabolisme van de eerdere als chemoresistensie bevorderend neergezette visolie/vette vis bij kankerpatiënten en bij vrijwilligers te meten alsmede opnieuw de interactie van visolie met cisplatinum bij muizen met kanker te bekijken. Dit onderzoek was wel beter uitgevoerd, maar kende zeer ernstige beperkingen vooral met betrekking tot de uitleg. Haenen et al claimen een dosis effect relatie te vinden. Dit is niet juist : ze vinden meer een aan/uit effect. Weliswaar vinden zij nu met de visolie die het meeste van genoemd vetzuur bevat bij 5,7 picomol van dit vetzuur een remming van de werking van cisplatinum (ik vond bij deze dosis met Wilcoxon ook tweezijdig P < 0,05 (al sluit ik een systematische fout nog steeds niet uit) ; dit zou voor de mens (rekenend met muizen van 25 gram en mensen van 70 kg) neerkomen op circa 3 ml van deze visolie. Feitelijk rust op dit ene punt de vergelijking met de mens, die overigens zoals verder zal blijken juist vooral op andere gronden mank gaat. Ook bleek dat dit verdachte vetzuur wel in haring en makreel, maar vrijwel niet in zalm of tonijn voorkomt. Bij mensen wordt echter niets feitelijk aangetoond. In de discussie wordt de RCT van Murphy (21328326) genoemd, die ze via mij hebben gekregen (die juist een betere werking van cisplatin met visolie laat zien), maar zeggen de auteurs : ondanks het gunstige resultaat voor visolie in dat onderzoek, blijven wij toch geloven in een ongunstig effect van visolie indien er cisplatin wordt gegeven. Zij zeggen ook defacto dat deze trial de enige van visolie plus (o.a.) cisplatinum bij de mens is. Klopt niet want zelf noemen ze nog een onderzoek met visolie en onder andere oxaliplatin, waarin geen mindere werking door visolie wordt gevonden, maar wel minder gewichtsverlies (J Trabal et al ; hun referentie 22). Ze vergeten niet alleen de blunders in hun eerdere dierexperimentele onderzoek, ze negeren feitelijk Murphy en Trabal, maar er is meer. Zo vinden Finocchiaro C et al (PMID 22114792) met visolie bij met chemo behandelde NSCLC-patienten ook geen nadelig effect op de chemo, integendeel, door de visolie waren ontstekingsmediatoren lager en was er bij ongeveer 1 gram visolie per dag extra zelfs sprake van gewichtstoename. Dus 3 humane RCT’s die geen nadelig effect van visolie ten aanzien van cisplatin vinden, nee juist gunstige effecten van de combinatie.

Kijken we naar dierproeven (met hogere doses visolie), dan is het plaatje nog duidelijker : DHA vermindert bij muizen bijwerkingen cisplatin en versterkt de antikankerwerking van cisplatin (PMID 19341447) ; in een ander dierexperimenteel onderzoek blijkt maar liefst 4% visolie in het dieet de antikankerwerking van cisplatin wederom te versterken (PMID 11221959) ; zie ook PMID 19596909 : visolie werkt cisplatin zeker niet tegen. Daarbij komt dat visolie in dierexperimenteel onderzoek met name zelf een antikankerwerking blijkt te hebben (zie bijvoorbeeld PMID 9500184).

Kortom 3 humane en zeker 3 dierexperimentele studies vinden iets anders met betrekking tot cisplatin en visolie. Hoe komt dat nu? In de dierexperimentele studies genoemd in de voorlaatste alinea is cisplatin (dat bij de mens intraveneus wordt gegeven) voor zover ik kon nagaan steeds intraperitoneaal gegeven of met andere woorden is het zo dat los van de slechte studie van Roodhart, Daenen et al feitelijk niet meer dan een artefact meten omdat zij de cisplatin tegelijk met de visolie oraal geven? Tijd voor een nieuw experiment met intraperitoneale toediening? Hierbij dient ook gevarieerd te worden met de tijdstippen, daar zoals de onderzoekers zelf aangeven het desbetreffende vetzuur bij de mens in ongeveer acht uur is afgebroken!

Duidelijk is dat het publiek eerder met de publikatie van Roodhart is misleid en nu met de eenzijdige berichtgeving over het onderzoek van Daenen (zie bijvoorbeeld de NRC van 3 april) op z’n minst weer op het verkeerde been wordt gezet. De bewering in de NRC dat nader onderzoek naar visolie en cisplatin bij de mens ethisch onverantwoord is, is bovendien, gezien de door mij hier genoemde literatuur, een gotspe.

Daarbij komt : waarom is over het eerst genoemde onderzoek van Murphy niet gezegd dat de controle-groep maar liefst 40 personen omvatte? Waarom is de hele reeks artikelen die ik verder in dit stuk heb genoemd bij Daenen niet dan wel zo goed als niet aan de orde gekomen?

In het artikel van Daenen et al wordt ook nog gesuggereerd dat beta-caroteen slecht is ten aanzien van longkanker ; onzin : er is slechts aangetoond dat beta-caroteen bij mannen die lang roken de kans op longkanker niet vermindert. (zie E. Valstar, Zeitschrift fut Onkologie 30 (2):34-37;1998). Over dit onderwerp heb ik een zeer onthullende correspondentie met de Lancet gehad ; hebben Daenen en co interesse? ; een meer dan gemiddeld besef van statistiek is dan wel noodzakelijk!

Er wordt door Daenen et al op basis van een wat oudere meta-analyse waarin naar de cardiale sterfte is gekeken, ook gesuggereerd dat visolie bij hart- en vaatziekten geen zin heeft. Meta-analyses op dit gebied zijn juist structureel positief voor visolie. Visolie vermindert blijkens de veel recentere meta-analyse van Wen et al (PMID 24472636) niet de kans op cardiale problemen, maar wel de sterfte aan hartziekten en vermindert ook de sterfte in het algemeen! Visolie vermindert in een recentere metaanalyse ook de sterfte door het systemisch ontstekingssyndroom (PMID 25889853), wat uiteraard een duidelijke link heeft met hart- en vaatziekten! Etcetera !! Juist het negeren/niet kunnen vinden van ander onderzoek, terwijl zij zelf feitelijk niet verder komen dan dierexperimenten en het tegelijk opzoeken van de publiciteit maakt dit artikel van Haenen nog slechter dan dat van Roodhart. Daenen, Voest etc. worden wat visolie en gezondheid betreft niet gehinderd door kennis van zaken! De onderzoekers met KWF als subsidiant manipuleren op deze manier de leek of Lao Tse parafraserend ‘ Zij willen het volk regeren zachtkens zoals men visjes braat’.

Naschrift : na ruim 3 weken was er zoals ik verwachtte geen reactie van Daenen, Voest en de andere auteurs. Zij zijn wat Desiderius Erasmus in ‘Adagia’ (ISBN 978 90 253 69033) noemt ’Filosofen met een lange baard’ : Uiterlijk vertoon (het naar buiten treden via de bekendste media), maar een inhoud die bijkans nihil is.

Ingestion of fish oil and even fish might be harmful during chemotherapy

Increased Plasma Levels of Chemoresistance-Inducing Fatty Acid 16:4(n-3) After Consumption of Fish and Fish Oil FREE

Laura G. M. Daenen, MD, PhD¹; Geert A. Cirkel, MD¹; Julia M. Houthuijzen, MSc²; Johan Gerrits, BSc³; Ilse Oosterom, MSc¹; Jeanine M. L. Roodhart, MD, PhD¹; Harm van Tinteren, PhD⁴; Kenji Ishihara, PhD⁵; Alwin D. R. Huitema, PharmD⁶; Nanda M. Verhoeven-Duif, PhD³; Emile E. Voest, MD, PhD^1,2

[+] Author Affiliations

JAMA Oncol. 2015;1(3):350-358. doi:10.1001/jamaoncol.2015.0388

ABSTRACT

Importance Our research group previously identified specific endogenous platinum-induced fatty acids (PIFAs) that, in picomolar quantities, activate splenic macrophages leading to resistance to chemotherapy in mouse models. Fish oil was shown to contain the PIFA 16:4(n-3) (hexadeca-4,7,10,13-tetraenoic acid) and when administered to mice neutralized chemotherapy activity.

Objective Because patients with cancer frequently use fish oil supplements, we set out to determine exposure to 16:4(n-3) after intake of fish or fish oil.

Design, Setting, and Participants (1) In November 2011, 400 patients with cancer undergoing treatment at the University Medical Center Utrecht were surveyed to determine their use of fish oil supplements; 118 patients responded to the questionnaire (30%); (2) pharmacokinetic analysis of the 16:4(n-3) content of 6 fish oils and 4 fishes was carried out; (3) from April through November 2012, a healthy volunteer study was performed to determine 16:4(n-3) plasma levels after intake of 3 different brands of fish oil or 4 different fish species. Thirty healthy volunteers were randomly selected for the fish oil study; 20 were randomly selected for the fish study. These studies were supported by preclinical tumor experiments in mice to determine chemoresistance conducted between September 2011 and December 2012.

Main Outcomes and Measures (1) Rate of use of fish oil supplements among patients undergoing cancer treatment at our institution; (2) levels of 16:4(n-3) present in 3 brands of fish oil and 4 species of fish; and (3) plasma levels of 16:4(n-3) present in healthy volunteers after consuming fish oil or fish.

Results Eleven percent of respondents reported using omega-3 supplements. All fish oils tested contained relevant amounts of 16:4(n-3), from 0.2 to 5.7 µM. Mouse experiments showed that addition of 1 µL of fish oil to cisplatin was sufficient to induce chemoresistance, treatment having no impact on the growth rate of tumors compared with vehicle-treated controls (estimated tumor volume difference, 44.1 mm³; P > .99). When the recommended daily amount of 10 mL of fish oil was administered to healthy volunteers, rises in plasma 16:4(n-3) levels were observed, reaching up to 20 times the baseline levels. Herring and mackerel contained high levels of 16:4(n-3) in contrast to salmon and tuna. Consumption of fish with high levels of 16:4(n-3) also resulted in elevated plasma levels of 16:4(n-3).

Conclusions and Relevance All tested fish oils and herring and mackerel fishes contained relevant levels of fatty acid 16:4(n-3), a fatty acid with chemotherapy-negating effects in preclinical models. After ingestion of these fish oils or fishes, 16:4(n-3) was rapidly taken up in the plasma of human volunteers. Until further data become available, fish oil and fish containing high levels of 16:4(n-3) may best be avoided on the days surrounding chemotherapy.

visolie, chemo, cisplatin, prof. dr. Voest, orthomoleculair arts Engelbert Valstar, complementair, voeding, voedingstoffen, effectiviteit van de chemo