Omgevingsfactoren: de sleutel tot een gezonde darmmicrobiota

De darmmicrobiota wordt, naast leefstijl, erfelijkheid, ziekte en medicijnen, beïnvloed door allerlei omgevingsfactoren. De darmmicrobiota is een belangrijke factor in de gezondheid van de mens. Een darmmicrobiota met een grote diversiteit aan bacteriesoorten draagt bij aan een goede gezondheid. Een dysbiose, waarbij sprake is van een verstoring in de samenstelling van de darmmicrobiota, zoals een verminderde diversiteit of overgroei van ongunstige bacteriesoorten, heeft een negatieve invloed op de gezondheid en kan bijdragen aan het ontstaan van tal van ziektes. In dit artikel gaan we dieper in op de invloed van omgevingsfactoren op de darmmicrobiota en daarmee op de gezondheid.

Invloed van omgevingsfactoren

Dat omgevingsfactoren een grote rol spelen in de samenstelling van de darmmicrobiota, is één van de bevindingen uit het Dutch Microbiome Project (DMP). Het DMP is een onderzoeksproject van de Rijksuniversiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen, waarin de samenstelling van de menselijke darmmicrobiota in ziekte en gezondheid en de factoren die invloed hebben op deze samenstelling zijn onderzocht.1 Het effect van omgevingsfactoren wordt voor een belangrijk deel toegeschreven aan de blootstelling aan micro-organismen uit de omgeving tijdens de kinderjaren waarin de darmmicrobiota wordt gevormd.  

In het DMP werd ook een gemeenschappelijke signatuur voor dysbiose ontdekt. De onderzoekers zagen consistente microbiota-ziektepatronen voor de meeste ziekten. Daardoor konden microbiotasignaturen voor verschillende ziekten worden gedefinieerd en ook de kenmerken die bij een gezonde (bij afwezigheid van ziekte) darmmicrobiota horen. Deze bevindingen impliceren dat de darmmicrobiota een biomarker is van algemene gezondheid en dat interventies gericht op de darmmicrobiota de gezondheid kunnen verbeteren1

Hygiënehypothese en ‘old friends'-hypothese

Omgevings- en sociaaleconomische factoren zoals het wonen in een landelijke omgeving, het hebben van huisdieren en een hoger inkomen zijn factoren die bijdragen aan een gunstiger samenstelling van de darmmicrobiota. Dit gegeven wordt gelinkt aan de hygiënehypothese en de ‘old fiends’ hypothese.1, 2, 3 De hygiënehypothese stelt dat we in een extreem schone omgeving leven in vergelijking met 100 jaar geleden4. Daardoor worden kinderen onvoldoende blootgesteld aan bacteriën die hun immuunsysteem trainen om het verschil te zien tussen onschadelijke en schadelijke stoffen. Dit proces wordt immuunregulatie genoemd. Het falen van immuunregulatie zorgt ervoor dat het immuunsysteem overmatig kan reageren op onschadelijke stoffen, met allergieën als één van de gevolgen.  

De hygiënehypothese houdt rechtstreeks verband met de ‘old friends’ hypothese.3 Deze hypothese stelt dat de mens in de vorige eeuw nuttige bacteriën heeft verloren die deel uit maakten van de menselijke darmmicrobiota en die als rol hadden immuunregulatie te stimuleren. De conclusie van beide hypotheses is dat een verminderde diversiteit, een te schone omgeving en een verminderde blootstelling aan een grote diversiteit aan microben in de kindertijd kan leiden tot een verhoogd risico op het ontwikkelen van auto-immuunziekten en allergische aandoeningen door het falen van immuunregulatie.

Woonomgeving: het verschil tussen stad en platteland

Er zijn aanzienlijke verschillen tussen de darmmicrobiota van mensen die op het platteland leven en mensen die in stedelijke gebieden wonen. Op het platteland vindt blootstelling plaats aan een bredere diversiteit aan micro-organismen die afkomstig zijn uit de natuurlijke omgeving, zoals bodembacteriën en plantenvezels. In de stad daarentegen is de hoeveelheid gezonde micro-organismen beperkter en bovendien zijn er meer vervuilende stoffen, wat een negatieve invloed heeft op de darmmicrobiota. Studies laten zien dat kinderen die opgroeiden op een boerderij een verhoogde diversiteit aan darmbacteriën hebben, doordat ze vaker buiten zijn in de landelijke omgeving en meer met dieren in aanraking komen. Dit draagt bij aan een verminderd risico op allergieën en astma later in het leven.4–6 Deze bevindingen ondersteunen de hiervoor genoemde hygiënehypothese.

Huisdieren
Ook huisdieren beïnvloeden de darmmicrobiota.7,8 Studies hebben aangetoond dat blootstelling aan harige huisdieren zoals honden en katten, leidt tot een verhoogde diversiteit van de darmmicrobiota bij mensen.9 Huisdiereigenaren delen darmmicroben met hun huisdieren, onder meer als gevolg van intensief fysiek contact zoals aaien, likken en knuffelen10,11. Deze microben zorgen voor een grotere diversiteit van de darmmicrobiota, ook bij baby’s en jonge kinderen. Huisdierbezit kan zodoende zorgen voor een lager risico op allergische, metabole en ontstekingsziekten bij hun baasjes8,10,12  

Gezinssamenstelling

Daarnaast is de samenstelling van een gezin een factor die de darmmicrobiota van de gezinsleden beïnvloedt. Een onderzoek uit 201813 laat zien dat kinderen die opgroeien in gezinnen met oudere broers en zussen, een grotere diversiteit in hun darmmicrobiota hebben. Dit wordt toegeschreven aan de interactie tussen broers en zussen, waarbij oudere broers en zussen een microbiële bron zijn voor jongere kinderen.14,15 Ook de interactie met andere (oudere) kinderen, bijvoorbeeld op een peuterspeelzaal, kinderopvang of school, draagt bij aan de diversiteit van de darmmicrobiota van jonge kinderen.16  

Sociaaleconomische factoren

Sociaaleconomische factoren zoals een lager inkomen, sociale achterstand, ongezondere voeding en voedselonzekerheid hebben eveneens een significante invloed op de samenstelling en diversiteit van de menselijke darmmicrobiota. 17 Een lagere sociaaleconomische status (SES) wordt in verband gebracht met een minder grote diversiteit en een duidelijk andere samenstelling van de darmmicrobiota.17–19,20 Oorzaken voor deze minder gunstige samenstelling van de darmmicrobiota zijn ongezonde voeding, een ongezonde leefstijl en meer stress in het vroege leven.

Globalisering

Tot slot is de toegenomen globalisering van invloed op invloed op de diversiteit en samenstelling van de darmmicrobiota. Intercontinentaal reizen kan leiden tot veranderingen in deze samenstelling door blootstelling aan nieuwe voedings- en omgevingsfactoren.21 De toenemende verspreiding over de wereld van een ‘westers’ dieet met veel bewerkte voedingsmiddelen en weinig vezels wordt in verband gebracht met een verminderde diversiteit van de darmmicrobiota. Traditionele diëten uit verschillende regio’s dragen juist bij aan een meer diverse darmmicrobiota.22

Ondersteuning van de darmmicrobiota bij ongunstige omgevingsfactoren

Omgevingsfactoren zijn niet altijd direct te beïnvloeden. Een kind heeft geen invloed op de plek waar en het gezin waarin hij of zij opgroeit. Toch hebben latere gunstigere omgevingsfactoren wel degelijk een positief effect op de darmmicrobiota, want de omgeving vormt de darmmicrobiota gedurende het hele leven.1 Lees ook: Ontwikkeling darmmicrobiota gaat langer door dan gedacht  
Ook op latere leeftijd kan het wonen in een landelijke omgeving of het hebben van huisdieren positieve invloed hebben op de darmmicrobiota. Echter, ook in het volwassen leven zijn niet altijd alle omgevingsfactoren beïnvloedbaar. De invloed van een minder gunstige leefomgeving kan worden gecompenseerd door een gezonde leefstijl met regelmatige lichaamsbeweging en sporten, gezonde voeding, stressmanagement, voldoende slaap en het vermijden van roken en alcohol.23–25  

Gebruik van probiotica

Naast gezonde voeding met voldoende vezels en gefermenteerde producten, kunnen probiotica de darmmicrobiota ondersteunen. Probiotica zijn levende darmbacteriën die de functies van de eigen darmbacteriën ondersteunen en bijdragen aan een beter darmmilieu. Ze versterken de darmbarrière, verminderen laaggradige ontstekingen en produceren korteketenvetzuren als energiebron voor het darmepitheel. Daardoor hebben ze een gunstige invloed op het immuunsysteem en op metabole verstoringen die voortkomen uit ongezonde leefstijl- en omgevingsfactoren.26 Dit effect is afhankelijk van diverse factoren, waaronder de gebruikte bacteriestammen in de probiotica. Daarbij verdienen veilige, klinisch onderzochte, indicatiespecifieke multispecies formuleringen de voorkeur. De diversiteit en de kracht van samenwerking van verschillende bewezen effectieve probiotische stammen in probiotica ondersteunen de diversiteit in de menselijke darmmicrobiota.  

Conclusie

Omgevingsfactoren zoals de plek waar iemand opgroeit en woont, de gezinssamenstelling, huisdierbezit en de sociaal-economische status, beïnvloeden de darmmicrobiota en daarmee de gezondheid. Omgevingsfactoren hebben gedurende het gehele leven effect op de darmmicrobiota. Met name in de kindertijd zijn ze sterk vormend, maar ook op latere leeftijd zijn deze factoren nog van invloed. Daarnaast wordt de darmmicrobiota in positieve zin beïnvloed door een gezonde leefstijl. Pre- en probiotica kunnen een goede aanvulling zijn op de darmmicrobiota en daarmee bijdragen aan de algehele gezondheid.  

Referenties

1. Gacesa R, Kurilshikov A, Vich Vila A, et al. Environmental factors shaping the gut microbiome in a Dutch population. Nature 2022; 604: 732–9.

2. Pfefferle PI, Keber CU, Cohen RM, Garn H. The Hygiene Hypothesis – Learning From but Not Living in the Past. Front Immunol 2021; 12. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fimmu.2021.635935 (accessed Aug 17, 2023).

3. Rook GAW. The old friends hypothesis: evolution, immunoregulation and essential microbial inputs. Front Allergy 2023; 4: 1220481.

4. Sbihi H, Boutin RCT, Cutler C, Suen M, Finlay BB, Turvey SE. Thinking bigger: How early-life environmental exposures shape the gut microbiome and influence the development of asthma and allergic disease. Allergy 2019; 74: 2103–15.

5. Frei R, Heye K, Roduit C. Environmental influences on childhood allergies and asthma — The Farm effect. Pediatr Allergy Immunol 2022; 33: e13807.

6. Depner M, Taft DH, Kirjavainen PV, et al. Maturation of the gut microbiome during the first year of life contributes to the protective farm effect on childhood asthma. Nat Med 2020; 26: 1766–75.

7. Abdolghanizadeh S, Salmeh E, Mirzakhani F, Soroush E, Siadat SD, Tarashi S. Microbiota insights into pet ownership and human health. Res Vet Sci 2024; 171: 105220.

8. Arenas-Montes J, Perez-Martinez P, Vals-Delgado C, et al. Owning a Pet Is Associated with Changes in the Composition of Gut Microbiota and Could Influence the Risk of Metabolic Disorders in Humans. Animals 2021; 11: 2347.

9. Fujimura KE, Demoor T, Rauch M, et al. House dust exposure mediates gut microbiome Lactobacillus enrichment and airway immune defense against allergens and virus infection. Proc Natl Acad Sci 2014; 111: 805–10.

10. Kates AE, Jarrett O, Skarlupka JH, et al. Household Pet Ownership and the Microbial Diversity of the Human Gut Microbiota. Front Cell Infect Microbiol 2020; 10. https://www.frontiersin.org/article/10.3389/fcimb.2020.00073 (accessed Jan 25, 2022).

11. Jiang C, Cui Z, Fan P, Du G. Effects of dog ownership on the gut microbiota of elderly owners. PLOS ONE 2022; 17: e0278105.

12. Tun HM, Konya T, Takaro TK, et al. Exposure to household furry pets influences the gut microbiota of infants at 3–4 months following various birth scenarios. Microbiome 2017; 5: 40.

13. Ihekweazu FD, Versalovic J. Development of the Pediatric Gut Microbiome: Impact on Health and Disease. Am J Med Sci 2018; 356: 413–23.

14. Laursen MF, Zachariassen G, Bahl MI, et al. Having older siblings is associated with gut microbiota development during early childhood. BMC Microbiol 2015; 15: 154.

15. Toubon G, Butel M-J, Rozé J-C, et al. Early Life Factors Influencing Children Gut Microbiota at 3.5 Years from Two French Birth Cohorts. Microorganisms 2023; 11: 1390.

16. Amir A, Erez-Granat O, Braun T, et al. Gut microbiome development in early childhood is affected by day care attendance. NPJ Biofilms Microbiomes 2022; 8. DOI:10.1038/s41522-021-00265-w.

17. Kwak S, Usyk M, Beggs D, et al. Sociobiome - Individual and neighborhood socioeconomic status influence the gut microbiome in a multi-ethnic population in the US. NPJ Biofilms Microbiomes 2024; 10: 19.

18. Zuniga-Chaves I, Eggers S, Kates AE, Safdar N, Suen G, Malecki KMC. Neighborhood socioeconomic status is associated with low diversity gut microbiomes and multi-drug resistant microorganism colonization. Npj Biofilms Microbiomes 2023; 9: 1–9.

19. Socioeconomic Status and the Gut Microbiome: A TwinsUK Cohort Study - PMC. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6351927/ (accessed June 10, 2024).

20. Nobre JG, Alpuim Costa D. ”Sociobiome”: How do socioeconomic factors influence gut microbiota and enhance pathology susceptibility? - A mini-review. Front Gastroenterol 2022; 1. DOI:10.3389/fgstr.2022.1020190.

21. Allen AP, Dinan TG, Clarke G, Cryan JF. A psychology of the human brain–gut–microbiome axis. Soc Personal Psychol Compass 2017; 11: e12309.

22. Khine WWT, Teo AHT, Loong LWW, et al. Gut Microbiome of a Multiethnic Community Possessed No Predominant Microbiota. Microorganisms 2021; 9: 702.

23. Strasser B, Wolters M, Weyh C, Krüger K, Ticinesi A. The Effects of Lifestyle and Diet on Gut Microbiota Composition, Inflammation and Muscle Performance in Our Aging Society. Nutrients 2021; 13: 2045.

24. Chen G, Shi F, Yin W, et al. Gut microbiota dysbiosis: The potential mechanisms by which alcohol disrupts gut and brain functions. Front Microbiol 2022; 13. DOI:10.3389/fmicb.2022.916765.

25. Grace-Farfaglia P, Frazier H, Iversen MD. Essential Factors for a Healthy Microbiome: A Scoping Review. Int J Environ Res Public Health 2022; 19: 8361.

26. Zhou P, Chen C, Patil S, Dong S. Unveiling the therapeutic symphony of probiotics, prebiotics, and postbiotics in gut-immune harmony. Front Nutr 2024; 11. DOI:10.3389/fnut.2024.1355542.

probiotica, darmflora, darmmicrobiota, omgevingsfactoren

---

• Omgevingsfactoren spelen grote rol in samenstelling van onze darmflora - darmmicrobiota en heeft grote invloed op onze gezondheid

---

• Geaccrediteerde online scholing sport, bewegen en het darmmicrobioom voor artsen en therapeuten. Data 23 mei 2024 en 4 juni 2024. Deelname is gratis.

---

• Leefstijl heeft grote invloed op onze gezondheid omdat de darmflora - darmmicrobiota wordt aangetast. Dagelijks probiotica kan helpen darmflora te verbeteren

---

• Oud verpleegkundige Basten van Huizen liep een vleesetende bacterie op die hem zwaar verminkte maar met probiotica herstelde hij zo ver dat hij weer vrijwilligerswerk kan doen

---

• Geaccrediteerde scholing ‘Antibiotica, levensreddend maar met welke gevolgen?’ op 8 en 13 juni 2023 via webinar vanuit Winclove Amsterdam

---

• Mensen met chronische maag-darmaandoeningen en symptomen van depressie of angstigheid kunnen baat hebben bij probiotica

---

• Probiotica voorkomt en vermindert diarree veroorzaakt door antibiotica bij kinderen blijkt uit internationaal onderzoek.

---

• Synbiotica ingenomen 7 dagen voor operatie bij patiënten met darmkanker vermindert kans op sterfte aan infectie, geeft korter ziekenhuisverblijf en minder gebruik van antibiotica copy 1

---

• Microbiologische metabolieten in ziekte en gezondheid. Een artikel dat het belang uitlegt van een goede darmflora en hoe je die kunt verbeteren

---

• Probiotica - melkzuurbacterien verbeteren in de dagelijkse praktijk de gezondheid van mensen, de kwaliteit van leven, minder maag-darmklachten, minder diarree en verbetert de ontlasting

---

• Probiotica - Melkzuurbacterien hebben gunstige invloed bij leukemiepatiënten die stamceltransplantatie moeten ondergaan.

---

• Probiotica gebruik in de ouderenzorg vermindert gebruik van anti-biotica en geeft veel minder diarree aldus een proefproject van de RIVAS zorggroep

---

• Probiotica - melkzuurbacterien verbetert kwaliteit van leven van mensen die last hebben van hooikoorts

---

• Praktijkrichtlijn van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties en WHO - de Wereldgezondheidsorganisatie voor gebruik van probiotica bij darmproblemen

---

• Antibiotica verstoort microbiota van de darmen (Darmflora). Zelfs 1 antibioticakuur kan de darmflora al ernstig verstoren. Regelmatig antibiotica kan aan darmflora veel chronische schade toebrengen

---

• Microbioom van de darmen speelt grote rol in de werking van het menselijke immuunsysteem. Verbeteren van het microbioom kan positief uitpakken bij verschillende vormen van kanker

---

• probiotica vooraf en na operatie van maagkanker vermindert lichamelijke klachten en herstelt darmflora sneller en beter in vergelijking met placebo copy 1

---

• Dieet - voedingspatroon dat de darmflora beinvloed zoals vezels en probiotica heeft invloed op aanslaan van immuuntherapie met anti-PD medicijnen

---

• Probiotica verbetert kwaliteit van leven bij patienten met Colitus Ulcerose - prikkelbare darm

---

• Waarvoor dient probiotica en waar kan je dat kopen?

---

• Probiotica - melkzuurbacterien kunnen diarree veroorzaakt door chemo en radiotherapie bij kanker in de buik of bekken voorkomen of verminderen

---

• Synbiotica vooraf en na operatie van darmkanker voorkomt bijna volledig post operatieve infecties in vergelijking met placebo. 1 vs 9 uit 90 patienten. copy 1

---

• Synbiotica pre operatief voorkomt hoog significant ernstige complicaties bij operaties in gebied van alvleesklier. 6 versus geen sterfgevallen tijdens operatie copy 1

---

• Probiotica - melkzuurbacterien vooraf en na operaties bij darmkanker voorkomen ernstige infecties, bevorderen sneller herstel en zorgen voor kortere ziekenhuisopname

---

• Probiotica - melkzuurbacterien bestrijdt succesvol Helicobacter pylori en zorgt voor veel minder bijwerkingen van anti-biotica bij bestrijding van Helicobacter pylori

---

• Probiotica voorkomt Clostridium difficile infectie bij ziekenhuispatienten die anti biotica krijgen met meer dan 50 procent

---

• probiotica voor en na operatie van darmkanker vermindert diarree met de helft, minder infecties, versnelt herstel ontlasting en maagfunctie in vergelijking met placebo

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën verminderen significant optredende diarree door chemo met irinitocan bij darmkankerpatienten. Gewone diarree 60,9 vs 39,1 procent. Ernstige diarree: 17,4 vs nul procent

---

• Goede darmflora - darmbacterien versterken effectiviteit van chemo bij kanker door immuunstimulatie - aanmaak extra T- killercellen - in organen buiten de darmen

---

• Probiotica - melkzuurbacterien verminderen significant complicaties bij darmkanker operatie en zorgen voor sneller herstel en korter verblijf in ziekenhuis

---

• Probiotica - melkzuurbacterien vooraf aan operatie bij darmkanker voorkomen voor een groot deel de kans op infecties ten gevolge van operatie

---

• Probiotica, ingenomen tijdens en na de zwangerschap, beschermt zuigelingen en kinderen tegen erfelijke allergien, maar niet tegen astma

---

• Probiotica vermindert significant diarree als dit ook naast antibiotica gegeven wordt bij diarree veroorzaakt door de bacterie: C. Difficile

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën. Onverwachte sterfgevallen tijdens studie met probiotica en alvleesklierontsteking - wrange speling van het lot - aldus Duitse prof. Rayes die inzage kreeg in onderzoeksrapport. UMC weigert elke verdere medewerking

---

• Probiotica vermindert significant diarree veroorzaakt door bestraling bij patiënten met baarmoederhalskanker die daarvoor bestraald werden samen met een chemokuur

---

• Nieuwe studies bewijzen goed effect van probiotica, melkzuurbacteriën, bij voorkomen en genezen van diarree en darmproblemen en bestrijding van de  Helicobacter Pylori, de bacterie die vaak verantwoordelijk is voor ontstaan van darm-en maagkanker.

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën. Probiotica voorkomt diaree veroorzaakt door bestraling bij darmkanker, aldus gerandomiseerde dubbelblinde placebo gecontroleerde fase III studie. Artikel geplaatst 31 oktober 2007.

---

• Dubbelblinde gerandomiseerde fase III studie bewijst grote waarde van probiotica - melkzuurbacteriën - in versterken immuunsysteem bij kleine kinderen. Artikel geplaatst februari 2004

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën. Probiotica beschermt ernstig zieke patienten aan een beademingsmachine tegen ontwikkelen van longontsteking, aldus kleinschalige Zweedse studie. Artikel geplaatst 8 maart 2008.

---

• Melkzuurbacteriën met ingebouwd gen moeten ziekte van Crohn voorkomen en genezen aldus nieuwe proef in AMC. Artikel geplaatst 1 juni 2003

---

• Melkzuurbacteriën als adjuvant / aanvulling bij bestraling bij  baarmoederhalskanker.

---

• Probiotica voorkomt diaree of controleert diarree significant beter bij diarree ontstaan door antibioticagebruik blijkt uit grote overzichtstudie.

---

• Gebruik van Probiotica - Melkzuurbacteriën (Lactobacillus reuteri protectis) - reduceert het ziekteverzuim door maag- en darmproblemen met 55% blijkt uit gerandomiseerde placebo gecontroleerde studie bij 262

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën (Lactobacillus- en Bifidobacteria) verbeteren significant de aanpak en vernietiging van de Helicobactor Pylori en de infecties daardoor van 85% tot 90%, zelfs bij patienten die resistent waren voor antibiotica. Hier drie ge

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën. Een dagelijkse portie probiotica vermindert significant de kans op leverkanker, blijkt uit een gerandomiseerde dubbelblinde studie. Artikel geplaatst 3 juni 2006.

---

• Probiotica - melkzuurbacterien naast epirubicine na operatie van blaaskanker geeft significant meer driejaars ziektevrije overlevingen.

---

• Synbiotica (probiotica - melkzuurbacteriën plus voedingsstoffen voor bacterien) geeft aanmerkelijk minder infecties na leveroperatie.19 procent in probioticagroep t.o.v. 52 procent in controlegroep aldus gerandomiseerde studie.

---

• Synbiotic therapie - een combinatie van twee soorten probiotica geeft aanmerkelijk positief helend effect bij het bestrijden van ziekte van Crohn, aldus enkele gerandomiseerde studies

---

• Probiotica melkzuurbacteriëen: een overzicht van studies en artikelen over toepassing van probiotica naast behandelingen van kanker en herstel van darmflora na belastende behandelingen