2 juli 2009 - De vaccinatie tegen het humaan papillomavirus (HPV) is bij lange na niet kosten-effectief in Nederland. Zelfs onder de meest gunstige aannames dat vaccinatie levenslange bescherming tegen 70% van alle baarmoederhalskanker zou geven, dat toediening aan alle vrouwen zou geschieden, ongeacht hun risico op baarmoederhalskanker, en aangenomen dat er geen nadelige effecten zouden zijn dan nog heeft het vaccinatieprogramma enorm veel geld gekost en absoluut niet kosteneffectief.

Dit zijn de conclusies uit een studierapport van het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam dat op 1 juli 2009 is gepubliceerd in the Journal of the National Cancer Institute. Om het HPV-vaccin wel kosteneffectief te maken voor toediening bij Nederlandse vrouwen, zou de prijs sterk moeten worden verlaagd, afhankelijk van de lange-termijn effectiviteit van het vaccin. 

De auteurs constateren dat met de huidige prijs van € 118 per dosis vaccin, de toevoeging van de HPV-vaccinatie aan het huidige Nederlandse screening-programma een kosten-batenverhouding van € 53.500 per jaar voor kwaliteit gecorrigeerde levensverwachting (QALY) is vastgesteld. Deze kosten-batenverhouding is aanzienlijk hoger dan de kosten-effectiviteit drempel van € 20.000 per QALY zoals deze aanvaardbaarheidsgrnes is opgesteld door de Nederlandse overheid voor het baarmoederhalskanker screening programma. Met andere woorden, een interventie met een kosten / baten-verhouding van meer dan € 20.000 per QALY  werd niet aanvaardbaar geacht.

In een hele gunstige situatie, waarin slechts 1 ronde vaccinatie van 3 doses nodig zou zijn voor bescherming tijdens de volledige levensduur  tegen HPV type16/18-gerelateerde baarmoederhalskanker, zou een kosten-batenverhouding van € 20.000 per QALY wroden bereikt als de prijs van het vaccin op ongeveer € 40 per dosis zou komen, verklaren de onderzoekers. Indien een aanvullende herhalingsvaccinatie zou moeten worden toegevoegd, moet de de prijs van de eerste vaccinatie € 33 per dosis worden  en aangevuld met 4 donorladingen vaccinaties van € 16 per dosis extra.

Kosteneffectiviteit bij afnemende Incidentie

Zoals in vele geïndustrialiseerde landen, is de aan baarmoederhalskanker gerelateerde sterfte dramatisch gedaald in Nederland. Dit is dankzij efficiënte en grootschalige screeningprogramma's. In 2005 was het sterftecijfer 1,6 per jaar per 100.000 vrouwen (WSR)] in Nederland, en dit percentage is lager dan de WSR van 2,5 sterfgevallen per 100.000 vrouwen in de Verenigde Staten voor de periode 2001-2005 en 1,9 in het Verenigd Koninkrijk in 2005, volgens de auteurs.

Een aantal analyses hebben geconcludeerd dat de HPV-vaccinatie moeten kosteneffectief zijn, maar deze conclusie is voornamelijk afhankelijk van de incidentie en mortaliteit van baarmoederhalskanker. Lage incidentie en mortaliteit kan de kosten-effectiviteit van de toevoeging van HPV-vaccinatie aan een screening programma beperken, aldus de onderzoekers.

Het team, geleid door Inge M.C.M. de Kok, afdeling van de volksgezondheid aan het Erasmus MC Universitair Medisch Centrum in Rotterdam, onderzocht het effect van de toevoeging van HPV-vaccinatie aan het huidige Nederlandse baarmoederhalskanker screening programma ..

Met behulp van een microsimulatie screening analyse (MISCAN) model, screenden de onderzoekers de te verwachten kosten en effecten van de toevoeging van HPV-vaccinatie op het huidige screening protocol in Nederland en onderzochten de impact van veranderingen in de prijs van vaccinatie, aantal inentingen, vaccinatie aanwezigheidspercentage, vaccinatie werkzaamheid, baarmoederhalskanker incidentie niveau, en de kwaliteit van de levensduur van aannames over de kosten-effectiviteit van HPV-vaccinatie.

Lagere kosten werkzaamheid onder minder gunstige aannames

Onder gunstige aannames, het vaccin is niet kosten-effectief. Ter vergelijking, de onderzoekers hebben ook de kosten-batenverhouding en drempelprijs per dosis vaccin berekend onder veel minder gunstige aannames; 5 vaccinaties (4 boosters na de eerste ronde) tijdens een levensduur voor totale bescherming, 50% aanwezigheidspercentage (ervan uitgaande dat 10% van de hardnekkige nonattenders voor screening, die werden verondersteld te beschikken over een 3-maal hoger risico op baarmoederhalskanker dan de attenders, een vacinatie niet zullen bezoeken), en 50% als werkzaamheid van het vaccin voor baarmoederhalskanker.

Onder minder gunstige omstandigheden, hebben de onderzoekers geen kostenefectiviteit  tegen welke prijs dan ook van het vaccin kunnen vinden. Bij de HPV-vaccinatie is toegevoegd aan het huidige screening protocol deze minder gunstige aannames. Dan kwamen de onderzoekers uit op een kosten-batenverhouding van € 362.100 per QALY. Met behulp van deze parameters, zou de prijs per dosis vaccin dan € 8,--  moeten worden tot een kosten-batenverhouding van € 20.000 per QALY zou worden bereikt. Met andere woorden zelfs als de prijs per dosis € 0 zou zijn zou het vaccin nog niet kosteneffectief zijn. 

Er zijn beperkingen aan de analyse, de onderzoekers notitie. Bijvoorbeeld de impact van de veestapel of gemeenschap immuniteit werd onderschat, en de impact van het vaccin op andere types van HPV-gerelateerde ziekten was ook geen rekening gehouden.

Hoewel de schadelijke effecten op lange termijn nog niet bekend zijn en slechts een klein aantal bijwerkingen zijn gemeld bij vrouwen in de leeftijd van 15 tot 26 jaar, zijn de meeste landen van plan alle 12-jarige meisjes te vaccineren. Zowel de veiligheid en werkzaamheid zijn niet getest in deze leeftijdsgroep merken de onderzoekers op en sinds baarmoederhalskanker een relatief zeldzame ziekte in Nederland is geworden zullen de bijwerkingen als gevolg van vaccinatie ook van invloed zijn op de risico / batenverhouding van de vaccinatie. Dit benadrukt het belang van toekomstige studies die de bijwerkingen zullen onderzoeken bij gevaccineerde 12-jarige meisjes, vooral van belang voor de veiligheid en ook voor ramingen van de kosten-effectiviteit.

"Kortom, er bestaan nog veel onzekerheden over de effecten van HPV-vaccinatie op HPV-gerelateerde ziekten," schrijven de auteurs "Uit onze kosten-batenanalyse blijkt dat in Nederland, een land met een lage baarmoederhalskanker incidentie en sterfte, HPV-vaccinatie niet kosten-effectief is."

GlaxoSmithKline verstrekte financiering voor de studie, aan het Department of Public Health van het Erasmus Universitair Medisch Centrum. De auteurs hebben geen belangen.

J Natl Cancer Inst. Geplaatst online 1 juli 2009.