24 maart 2019: lees ook dit artikel: 

https://kanker-actueel.nl/dendritische-celtherapie-aanvullend-op-chemo-verbetert-overall-overleving-op-2-jaar-met-32-procent-73-vs-41-procent-bij-gevorderde-eierstokkanker.html

15 april 2013: Bron: AACR

Aanvullend op het artikel uit de Volkskrant, zie hieronder, de tekst toegevoegd zoals deze studie werd gepresenteerd op de AACR conferentie 2013 afgelopen week.

Samenvattend uit deze presentatie: "Deze immunotherapeutische strategie heeft twee stappen - dendritische cel vaccinatie en adoptieve T-cel therapie. Dit is de eerste keer dat een dergelijke combinatie is gebruikt voor patiënten met eierstokkanker, "zegt Lana Kandalaft, Pharm.D., MTR, Ph.D. van het Ovarian Cancer Research Center in de Perelman School of Medicine aan de Universiteit van Pennsylvania. Bij de operatie werd tumorweefsel bewaard voor later gebruik.

Studie opzet en studie resultaten:

Allereerst werd er tumorweefsel bewaard bij de operatie voor later gebruik. Daarna isoleerden de onderzoekers de zogenaamd dendritische cellen uit de monocyten van het bloed van 31 patiënten. Alle patienten hadden gevorderde vormen van eierstokkanker, stadium fase 3 en 4. Dus allemaal waren eerder behandeld met minimaal 1 behandeling met chemo. Vervolgens werd het vaccin in een laboratorium gemaakt door de dendritische cellen bloot te stellen aan het eigen tumorweefsel dat dus was bewaard bij de operatie. 

De eerste zes patiënten werden ingedeeld in een groep die een eerste versie van een vaccin kregen toegediend, terwijl de overige 25 patienten in een groep werden ingedeeld die een verbeterd vaccin met een geoptimaliseerde bereiding kregen toegediend. Beide behandelingen werden toegediend in combinatie met bevacizumab - avastin, een geneesmiddel dat de aanmaak van bloedvaten remt, aldus dr. Kandalaft.

Negentien van alle patiënten reageerde goed op het vaccin en ontwikkelde een antitumor immuunrespons. Van deze 19 patiënten hadden er acht geen meetbare ziekte meer (klinisch kankervrij) aan het eind van de studie. Een patiënt van de acht patiënten bleef ziektevrij gedurende 42 maanden na de behandeling.
Elf patiënten die wel reageerden op de behandeling maar nog steeds tumoren hadden werden in een groep geplaatst voor een tweede stap van de immunotherapie: adoptieve T-celtherapie.
Op dit punt, de onderzoekers haalden uit de immuuncellen uit het bloed van de patiënten de T-cellen. Deze T-cellen werden in een laboratorium vermeerderd en nog actiever gemaakt en vervolgens via een injectie teruggebracht in de patiënten. (red.: Interessant is in dit verband dat deze methode ook in het AvL bij melanoompatiënten wordt toegepast)  

De onderzoekers hoopten dat, omdat de T-cellen reeds opgeleid waren door de dendritische cellen om de tumorcellen aan te vallen, met de adoptieve T-cel overdracht de antitumor immuunrespons zou verbeteren. En zo gebeurde dat ook. Van de 11 patiënten die deze aanvullende T-cel behandeling kregen, bereikten er zeven een stabiele ziekte en een patiënt bereikte een volledige remissie - een volledige respons, dus klinisch kankervrij.
Terwijl de vaccinatie therapie alleen ongeveer 61 procent klinisch voordeel opleverde, toonde de combinatie van beide therapieën ongeveer 75 procent voordeel volgens dr. Kandalaft.

"We bieden patiënten met eierstokkanker een potentiële therapie met geringe bijwerkingen en een goede kwaliteit van leven," zei ze. Het onderzoeksteam blijft werken aan het vaccin en de manieren waarop dit toegediend kan worden om de effectiviteit verder te verbeteren. Binnen de studie is er nog steeds ruimte om het vaccin in andere combinaties uit te testen.

Het originele artikel waaruit bovenstaand schrijven is samengesteld kunt u onderaan dit artikel vinden, of op de website van het AACR.

8 april 2013: Bron: de Volkskrant

Dendritische celtherapie  zorgt voor opmerkelijk succes bij patiënten met gevorderde eierstokkanker. Zo meldt de Volkskrant n.a.v. publicatie op het congres van de AACR, de Amerikaanse organisatie voor kankeronderzoek. In Amerika werd een studie opgezet bij 31 vrouwen met gevorderde vorm van eierstokkanker. Bij ca. 75 procent sloeg de behandeling aan. 8 vrouwen kwamen in een totale remissie (vrij van kanker) en volgens de Volkskrant is bij 1 vrouw al 3 jaar geen recidief ontstaan. Bedenk dat mensen die aan studies als deze meedoen meestal al veel andere behandelingen hebben gehad. Het resultaat is dus echt heel positief. 

Hier het bericht uit de Volkskrant van vandaag.

Eigen afweercellen succesvol ingezet tegen eierstokkanker
Van onze verslaggeefster

Ellen de Visser

amsterdam

Eierstokkanker kan worden bestreden door de inzet van het eigen immuunsysteem. Amerikaanse artsen versterkten en vermenigvuldigden de afweercellen van 31 vrouwen met de ziekte en boekten bij driekwart van hen wisselend succes. Een van hen is na de behandeling al drie jaar vrij van kanker. De resultaten van de succesvolle immunotherapie zijn zaterdag bekendgemaakt op het congres van de AACR, de Amerikaanse organisatie voor kankeronderzoek.
‘Opnieuw bewijs dat we er steeds beter in worden om het immuunsysteem tegen verschillende typen tumoren te mobiliseren’, zegt Ton Schumacher, hoogleraar immunotechnologie aan het  Nederlands kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis.
De artsen isoleerden uit het bloed van de vrouwen dendritische cellen, een soort verkenners voor ziekteverwekkers. Ze brachten die cellen in het lab in contact met tumorweefsel waardoor de verkenners als het ware hun vijand leerden kennen. Na die priming werd het aantal dendritische cellen fors vermenigvuldigd, waarna ze met een infuus weer in de bloedbaan werden  gebracht. Zo maakten de artsen voor iedere patiënt een persoonlijk vaccin. In het lichaam schakelden de verkenners vervolgens een gespecialiseerd leger in om de tumor te bestrijden.

Een aantal vrouwen kreeg na dat eerste vaccin nog een tweede behandeling waarbij het inmiddels gespecialiseerde leger immuuncellen flink werd geactiveerd. Driekwart van de patiënten had baat bij de therapie. Bij acht patiënten bleef de kanker weg, bij een van hen nu al ruim drie jaar. Bij zeven bleef de ziekte een tijdlang stabiel. Naast een infuus met immuuncellen kregen de vrouwen een medicijn dat de vorming van nieuwe bloedvaten tegengaat en zo de groei van de tumor remt.  Onduidelijk is in hoeverre dat middel aan het succes heeft bijgedragen, zegt Schumacher.

Behandeling

Immmunotherapie wordt met steeds meer succes toegepast bij een aantal vormen van kanker, waaronder melanoom (agressieve huidkanker). Om afweercellen op te zetten tegen de tumor kunnen verschillende methoden worden gebruikt. Zo blijkt het ook effectief om afweercellen die al in de tumor zitten, maar daar met veel te weinig zijn, te isoleren, te vermenigvuldigen en  terug in het lichaam te brengen. Eierstokkanker heeft al een tijdlang de belangstelling van immunologen en oncologen, zegt Schumacher. Vrouwen met veel afweercellen in een eierstoktumor  blijken een betere overlevingskans te hebben. Dat zou erop kunnen duiden, zegt Schumacher, dat het een vorm van kanker is waartegen het eigen immuunsysteem kan worden ingezet.

De Amerikaanse artsen willen de komende jaren meer vrouwen behandelen om te beoordelen of de behandeling, die nu nog experimenteel is, beschikbaar moet komen.  Dat is van groot belang voor patiënten omdat de kans op overleving nu klein is. In Nederland krijgen jaarlijks ruim 1.200 vrouwen de ziekte. Van hen is na 5 jaar nog 30 procent in leven.

Novel Two-step Immunotherapy Showed Promise for Patients With Recurrent Ovarian Cancer

Source: AACR

WASHINGTON, D.C. — A novel two-step immunotherapy approach yielded clinically beneficial responses in patients with advanced ovarian cancer, including one patient who achieved complete remission, according to data from two phase I clinical trials presented at the AACR Annual Meeting 2013, held in Washington, D.C., April 6-10.

“This immunotherapeutic strategy has two steps — dendritic cell vaccination and adoptive T-cell therapy. This is the first time such a combination immunotherapy approach has been used for patients with ovarian cancer,” said Lana Kandalaft, Pharm.D., M.T.R., Ph.D., assistant professor and director of clinical development and operations at the Ovarian Cancer Research Center in the Perelman School of Medicine at the University of Pennsylvania in Philadelphia. “Most patients with ovarian cancer are diagnosed at an advanced stage and many of those relapse within two years; most die within five years. Given these grim outcomes, there is definitely a vast unmet need for the development of novel, alternate therapies.”

According to Kandalaft, the first step of the immunotherapy approach is to preserve the patient’s tumor at the time of surgery so it can be used to manufacture a personalized vaccine that teaches the patient’s own immune system to attack the tumor.

For this protocol, Kandalaft and colleagues isolated immune cells called dendritic cells from the blood of 31 patients with recurrent, progressive, stage 3 and 4 ovarian cancer. They then prepared the vaccine by exposing each patient’s dendritic cells to her own tumor tissue that had been collected during surgery. The first six patients were assigned to the first version of a vaccine while the other 25 were assigned to an enhanced vaccine with an optimized platform developed at the Penn Ovarian Cancer Research Center.

Nineteen of these patients showed clinical benefit after vaccine treatment and developed an antitumor immune response. Of these 19 patients, eight had no measurable disease at the end of the study and remained on maintenance vaccine therapy. One patient of the eight patients remained disease-free for 42 months following vaccine treatment.

Eleven patients who responded to the vaccine treatment but still had residual disease moved to the second step of the immunotherapy: adoptive T-cell therapy. At this point, the researchers removed immune cells called T cells from patients’ blood, stimulated and expanded the cells in the laboratory, and then reinjected them into the patients. The team found that because the T-cells had already been educated by the dendritic cell vaccine to attack the tumor cells, the adoptive T-cell transfer amplified the antitumor immune response. Of these 11 patients, seven had stable disease and one had a complete response.

While vaccination therapy alone showed about a 61 percent clinical benefit, the combination of both therapies showed about a 75 percent benefit, according to Kandalaft. “We offer patients with ovarian cancer a potential therapy with minor side effects and a good quality of life,” she said. The team continues to work to improve the vaccine platform to further enhance its efficacy.

Both treatments were given in conjunction with bevacizumab, a drug that controls blood vessel growth. Combining bevacizumab with immunotherapy makes a powerful duo, according to Kandalaft. Currently, the vaccine trial is still open to accrual to test new combinatorial strategies.

This study was funded by a National Cancer Institute Ovarian Specialized Program of Research Excellence grant, the National Institutes of Health and the Ovarian Cancer Immunotherapy Initiative.

immuuntherapie, dendritische celtherapie, eierstokkanker

---

• Onderzoekers ontdekken waarom immuuntherapie bij eierstokkanker soms wel en soms niet werkt. Aangeboren immuniteit speelt grotere rol dan verworven immuniteit bij eierstokkanker en immuuntherapie.

---

• Overzichtstudie van vormen van immuuntherapie bij eierstokkanker in alle stadia, waaronder dendritische celtherapie, CAR-T celtherapie en immuuntherapie met anti-PD medicijnen.

---

• Pembrolizumab, een anti-PD medicijn bij zwaarvoorbehandelde eierstokkankerpatienten geeft toch nog bij een derde van de patienten stabiele ziekte en een betere mediane overall overleving

---

• Dendritische celtherapie aanvullend op chemo verbetert overall overleving op 2-jaar met 32 procent (73 vs 41 procent) bij gevorderde eierstokkanker.

---

• Immuuntherapie met avelumab, een anti-PD medicijn blijkt veilig en geeft hoopvolle resultaten bij patienten met zwaar voorbehandelde vergevorderde eierstokkanker

---

• Nivolumab, immuuntherapie met anti-PD medicijn geeft hoopvolle resultaten bij zwaar voorbehandelde platinum resistente eierstokkankerpatienten

---

• DMUC5754A een nieuw experimenteel medicijn blijkt effectief bij eierstokkanker met een stadium van resistentie van op platinum gebaseerde chemo - taxol

---

• Dendritische celtherapie blijkt succesvolle aanpak voor eierstokkanker bewijst fase II studie

---

• Immuuntherapie met p53-SLP-vaccin zou volgens promovenda Renee Vermeij veelbelovende behandeling zijn, maar eerdere fase II studie laat zien dat er geen therapeutisch effect is met deze aanpak

---

• Immuuntherapie: Antibody therapie kan het positieve effect van een vaccin vergroten blijkt uit studies met uitbehandelde eierstokkankerpatienten (graad IV) en melanoompatienten. Veel patienten hebben er veel baat bij zonder bijwerkingen.

---

• Studie suggereert dat eierstokkankercellen zich via een eigen te produceren eiwit - collageen IV -  dusdanig kunnen aanpassen dat immuniteit voor chemo ontstaat. 

---

• Ovarex - oregovomab een immuunstimulerend middel - stimulatie T-cellen - geeft niet significant langere overleving bij gevorderde eierstokkanker aldus fase II studie, maar wel verdubbeling van ziektevrije tijd

---

• Ovarex - oregovomab, een immuunstimulerend middel - stimulatie T-cellen - geeft significant langere overleving bij gevorderde eierstokkanker aldus fase II studie. Vervolgstudies kunnen dit goede effect neit bevestigen.

---

• Interferon-alpha (INF) na operatie en - of chemo bij eierstokkanker is zinloos en geeft geen enkele meerwaarde aan behandeling van eierstokkanker, aldus fase III studie van 7 jaar.

---

• Immuuntherapie of gerichte - targeted therapie bij eierstokkanker: een overzicht van belangrijke studies en recente ontwikkelingen, ook in het kader van personalised medicine