Leefstijl beïnvloedt de microbiota en daarmee de gezondheid

Het aantal mensen met een leefstijlgerelateerde ziekte neemt snel toe. In 2019 hadden zo’n 8,5 miljoen Nederlanders een chronische aandoening die deels het gevolg is van een ongezonde leefstijl.1 Het darmmicrobioom speelt hierbij een directe of indirecte rol. Verschillende leefstijlfactoren hebben namelijk invloed op het darmmicrobioom.

Leefstijlfactoren en metabole verstoringen

Het wordt steeds duidelijker dat leefstijl een rol kan spelen bij allerlei verschillende ziekten en aandoeningen. Overgewicht en obesitas zijn vaak het gevolg van een ongezonde leefstijl. Daarnaast zijn er talloze andere ziekten waarbij een link is gevonden met een ongezonde leefstijl, waaronder diabetes type 2, hart- en vaatziekten, vormen van kanker, auto-immuunziekten, psychosociale problematiek en maag-darmklachten.2 Een ongezonde leefstijl werkt verstorend op verschillende metabole processen in het lichaam, waardoor metabole disfunctie ontstaat.2 Dit is terug te zien in afwijkende bloedwaarden en kan uiteindelijk leiden tot het metabool syndroom, een grote risicofactor voor het ontwikkelen van leefstijlgerelateerde aandoeningen.1

Bij mensen met het metabool syndroom is er ook vaak sprake van chronische laaggradige ontsteking in het lichaam. Deze aanhoudende en niet-adequate ontstekingsreactie heeft een ongunstige invloed op het functioneren van het immuunsysteem en op andere fysiologische processen. 3,4 Daardoor staat dit mechanisme centraal in de link tussen leefstijl en ziekte.5–7

Dysbiose in de darmen

Verstoring van het darmmicrobioom (dysbiose) is nauw betrokken bij het ontstaan van chronische laaggradige ontsteking.5,6,8–10 Bij ongunstige veranderingen in het darmmicrobioom kunnen de bacteriën minder metabolieten, zoals korteketenvetzuren, aanmaken die nodig zijn voor het optimaal functioneren van de darmen en de darmbarrière.10 Een slecht werkende darmbarrière zorgt voor een vergrote permeabiliteit van de darmwand, waardoor (delen van) micro-organismen in de bloedbaan terecht kunnen komen. Dat leidt vervolgens tot laaggradige ontsteking, omdat het immuunsysteem hierop reageert.6,11–13 Op hun beurt leiden die laaggradige ontstekingen weer tot verdere verstoring van het darmmicrobioom en de metabole processen in het lichaam. Dit leidt vervolgens weer tot meer laaggradige ontstekingen, en zo ontstaat er een vicieuze cirkel.6    

Het darmmicrobioom in relatie tot de leefstijlfactoren

Voeding, beweging, stress, slaap, roken en overmatig alcoholgebruik hebben allemaal – direct of indirect – invloed op het darmmicrobioom.

Voeding

Voeding beïnvloedt niet alleen de samenstelling van het darmmicrobioom, maar ook de metabolieten die hierdoor geproduceerd worden.14 Regelmatig ongezond eten leidt tot dysbiose, wat zorgt voor meer aanmaak van ontstekingsbevorderende stoffen, een grotere doorlaatbaarheid van de darmwand en veranderingen in het immuunsysteem.5,9 Dit draagt bij aan het ontstaan van laaggradige ontsteking.5,15–17

Beweging

Lichaamsbeweging leidt tot gunstige veranderingen in het microbioom en afname van ontstekingsactiviteit in het lichaam.18,19 Vooral de intensiteit van de lichaamsbeweging lijkt hierbij van belang; te zware inspanning werkt juist verstorend op het darmmicrobioom.20–22

Stress

Het microbioom en de hersenen communiceren met elkaar via de microbioom-darm-hersen-as.23 Chronische stress kan, door de invloed van onder meer stresshormonen, leiden tot dysbiose, een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand en uiteindelijk tot laaggradige ontsteking.23–25

Slaap

De microbioom-darm-hersen-as speelt ook een rol bij de relatie tussen slaap en het microbioom. Deze relatie is bidirectioneel: een tekort aan slaap leidt tot dysbiose en een verstoord darmmicrobioom heeft invloed op de slaap.21 Dysbiose door slaapgebrek lijkt bovendien verband te houden met het ontwikkelen van het metabool syndroom.26

Roken en alcohol

Roken en (veel) alcohol leiden, onafhankelijk van overgewicht of obesitas, tot dysbiose en verandering van fysiologische processen in de darmen. Hierdoor verzwakt de darmbarrière waardoor de permeabiliteit toeneemt. Dit werkt laaggradige ontsteking in de hand.10,27,28

Sterke samenhang tussen leefstijlfactoren

De diverse leefstijlfactoren kunnen onafhankelijk van elkaar maar ook in combinatie het microbioom beïnvloeden. Zo blijkt een combinatie van ongezond eten en weinig bewegen een nog groter effect op het darmmicrobioom te hebben dan deze factoren afzonderlijk.5 Daarnaast beïnvloeden de verschillende leefstijlfactoren ook elkaar. Een toename van stress leidt vaak tot slaapproblemen. Slaaptekort en stress leiden tot een grotere behoefte aan vet en suikerrijk eten, en minder beweging. Dit werkt dysbiose in de hand. Zo zijn er nog meer verbanden te leggen tussen de verschillende leefstijlfactoren en de wijze waarop ze het microbioom beïnvloeden.10 Wel spelen grotendeels dezelfde mechanismen een rol. Door een ongezonde leefstijl neemt bijvoorbeeld de hoeveelheid lactobacillen en bifidobacteriën in de darmen af, die zijn gelinkt aan een gunstige darmgezondheid en een goede werking van metabole functies.29 Een gezonde leefstijl, met weinig stress, gezonde voeding en voldoende beweging, heeft juist het omgekeerde effect en zorgt voor een toename van gunstige bacteriën in de darmen.

Mogelijkheden probiotica

Er is steeds meer bewijs dat probiotica een potentieel goede aanvullende therapie vormen bij leefstijlgerelateerde aandoeningen of metabole disfunctie, zoals obesitas, diabetes mellitus type 2 en metabool syndroom.8,30  Bepaalde probiotica kunnen bijvoorbeeld de immuunrespons beïnvloeden en de darmbarrière versterken, waardoor uiteindelijk de laaggradige ontstekingen en metabole disfuncties afnemen.31

De onderzoeken zijn over het algemeen nog te heterogeen en de gebruikte probiotica nog te divers om te kunnen concluderen welke bacteriecombinatie het meest effect is.32 Het effect lijkt afhankelijk te zijn van de gebruikte bacteriestammen, de dosering en de duur. Daar staat tegenover dat uit onderzoeken geen veiligheidsrisico’s van probiotica naar voren komen.30 Wel wordt aangeraden om voorzichtig te zijn met het voorschrijven van probiotica bij mensen die immuungecompromitteerd zijn.30

Conclusie

Probioticagebruik lijkt een potentieel goede aanvulling te vormen op bestaande interventies. Zo lijken probiotica de metabole verstoringen, die ontstaan als gevolg van een ongezonde leefstijl, gunstig te kunnen beïnvloeden door onder andere het versterken van de darmbarrière, het verminderen van laaggradige ontstekingen en een toename in gunstige metabolieten die geproduceerd worden door de darmbacteriën. Meer onderzoek is nodig naar de meest effectieve probiotische bacteriën, de duur en de dosis van de behandeling, omdat het effect van probiotica onder andere afhankelijk is van de gebruikte bacteriestammen    

‍

Referenties

1. Molema H, van Erk M, van Winkelhof M, van ’t Land K, Kiefte-de Jong J,. Wetenschappelijk bewijs leefstijlgeneeskunde. Nederlands Innovatiecentrum voor Leefstijlgeneeskunde, 2019.

2. Startpagina – Richtlijn Overgewicht en obesitas bij volwassenen en kinderen - Richtlijn - Richtlijnendatabase. https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/overgewicht_en_obesitas_bij_volwassenen_en_kinderen/startpagina_richtlijn_overgewicht_en_obesitas_bij_volwassenen_en_kinderen.html (accessed Nov 23, 2023).

3. Kotas ME, Medzhitov R. Homeostasis, inflammation, and disease susceptibility. Cell 2015; 160: 816–27.

4. Fullerton JN, Gilroy DW. Resolution of inflammation: a new therapeutic frontier. Nat Rev Drug Discov 2016; 15: 551–67.

5. Furman D, Campisi J, Verdin E, et al. Chronic inflammation in the etiology of disease across the life span. Nat Med 2019; 25: 1822–32.

6. Malesza IJ, Malesza M, Walkowiak J, et al. High-Fat, Western-Style Diet, Systemic Inflammation, and Gut Microbiota: A Narrative Review. Cells 2021; 10: 3164.

7. Martel J, Chang S-H, Ko Y-F, Hwang T-L, Young JD, Ojcius DM. Gut barrier disruption and chronic disease. Trends Endocrinol Metab 2022; 33: 247–65.

8. Tenorio-Jiménez C. Effects of Probiotics on Metabolic Syndrome: A Systematic Review of Randomized Clinical Trials - Google Zoeken. https://www.google.com/search?q=Effects+of+Probiotics+on+Metabolic+Syndrome%3A+A+Systematic+Review+of+Randomized+Clinical+Trials&rlz=1C1CHBF_nlNL997NL997&oq=Effects+of+Probiotics+on+Metabolic+Syndrome%3A+A+Systematic+Review+of+Randomized+Clinical+Trials&gs_lcrp=EgZjaHJvbWUyBggAEEUYOdIBBzQ4NGowajSoAgCwAgA&sourceid=chrome&ie=UTF-8 (accessed Nov 23, 2023).

9. Beam A, Clinger E, Hao L. Effect of Diet and Dietary Components on the Composition of the Gut Microbiota. Nutrients 2021; 13: 2795.

10. Redondo-Useros N, Nova E, González-Zancada N, Díaz LE, Gómez-Martínez S, Marcos A. Microbiota and Lifestyle: A Special Focus on Diet. Nutrients 2020; 12: 1776.

11. Cani PD, Jordan BF. Gut microbiota-mediated inflammation in obesity: a link with gastrointestinal cancer. Nat Rev Gastroenterol Hepatol 2018; 15: 671–82.

12. Sturgeon C, Fasano A. Zonulin, a regulator of epithelial and endothelial barrier functions, and its involvement in chronic inflammatory diseases. Tissue Barriers 2016; 4: e1251384.

13. Ronald D. Hills J, Pontefract BA, Mishcon HR, Black CA, Sutton SC, Theberge CR. Gut Microbiome: Profound Implications for Diet and Disease. Nutrients 2019; 11. DOI:10.3390/nu11071613.

14. Gentile CL, Weir TL. The gut microbiota at the intersection of diet and human health. Science 2018; 362: 776–80.

15. Richards JL, Yap YA, McLeod KH, Mackay CR, Mariño E. Dietary metabolites and the gut microbiota: an alternative approach to control inflammatory and autoimmune diseases. Clin Transl Immunology 2016; 5: e82.

16. Bishehsari F, Magno E, Swanson G, et al. Alcohol and Gut-Derived Inflammation. Alcohol Res 2017; 38: 163–71.

17. Lerner A, Matthias T. Changes in intestinal tight junction permeability associated with industrial food additives explain the rising incidence of autoimmune disease. Autoimmun Rev 2015; 14: 479–89.

18. Hamasaki H. Exercise and gut microbiota: clinical implications for the feasibility of Tai Chi. J Integr Med 2017; 15: 270–81.

19. Gallè F, Valeriani F, Cattaruzza MS, et al. Exploring the association between physical activity and gut microbiota composition: a review of current evidence. Ann Ig 2019; 31: 582–9.

20. Bonomini-Gnutzmann R, Plaza-Díaz J, Jorquera-Aguilera C, Rodríguez-Rodríguez A, Rodríguez-Rodríguez F. Effect of Intensity and Duration of Exercise on Gut Microbiota in Humans: A Systematic Review. Int J Environ Res Public Health 2022; 19: 9518.

21. Wang Z, Wang Z, Lu T, et al. The microbiota-gut-brain axis in sleep disorders. Sleep Med Rev 2022; 65: 101691.

22. Ortiz-Alvarez L, Xu H, Martinez-Tellez B. Influence of Exercise on the Human Gut Microbiota of Healthy Adults: A Systematic Review. Clin Transl Gastroenterol 2020; 11: e00126.

23. Ke S, Hartmann J, Ressler KJ, Liu Y-Y, Koenen KC. The emerging role of the gut microbiome in posttraumatic stress disorder. Brain Behav Immun 2023; 114: 360–70.

24. Bear T, Dalziel J, Coad J, Roy N, Butts C, Gopal P. The Microbiome-Gut-Brain Axis and Resilience to Developing Anxiety or Depression under Stress. Microorganisms 2021; 9: 723.

25. Madison A, Kiecolt-Glaser JK. Stress, depression, diet, and the gut microbiota: human-bacteria interactions at the core of psychoneuroimmunology and nutrition. Curr Opin Behav Sci 2019; 28: 105–10.

26. Bishehsari F, Engen PA, Adnan D, et al. Abnormal food timing and predisposition to weight gain: Role of barrier dysfunction and microbiota. Transl Res 2021; 231: 113–23.

27. Leclercq S, Matamoros S, Cani PD, et al. Intestinal permeability, gut-bacterial dysbiosis, and behavioral markers of alcohol-dependence severity. Proceedings of the National Academy of Sciences 2014; 111: E4485–93.

28. Dong TS, Gupta A. Influence of Early Life, Diet, and the Environment on the Microbiome. Clin Gastroenterol Hepatol 2019; 17: 231–42.

29. Dong Y, Xu M, Chen L, Bhochhibhoya A. Probiotic Foods and Supplements Interventions for Metabolic Syndromes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Recent Clinical Trials. Ann Nutr Metab 2019; 74: 224–41.

30. Momin ES, Khan AA, Kashyap T, et al. The Effects of Probiotics on Cholesterol Levels in Patients With Metabolic Syndrome: A Systematic Review. Cureus 2023; 15: e37567.

31. Le Barz M, Anhê FF, Varin TV, et al. Probiotics as Complementary Treatment for Metabolic Disorders. Diabetes Metab J 2015; 39: 291–303.

32. Jun J, Kasumova A, Tussing T, Mackos A, Justice S, McDaniel J. Probiotic supplements and stress-related occupational health outcomes: A scoping review. J Occup Health 2023; 65: e12404.

darmflora, microbioom, bacterien, ziektevoorspellers, gezondheid, leefstijl, bewegen, dieet, probiotica, melkzuurbacteriën

---

• Leefstijl heeft grote invloed op onze gezondheid omdat de darmflora - darmmicrobiota wordt aangetast. Dagelijks probiotica kan helpen darmflora te verbeteren

---

• Oud verpleegkundige Basten van Huizen liep een vleesetende bacterie op die hem zwaar verminkte maar met probiotica herstelde hij zo ver dat hij weer vrijwilligerswerk kan doen

---

• Geaccrediteerde scholing ‘Antibiotica, levensreddend maar met welke gevolgen?’ op 8 en 13 juni 2023 via webinar vanuit Winclove Amsterdam

---

• Mensen met chronische maag-darmaandoeningen en symptomen van depressie of angstigheid kunnen baat hebben bij probiotica

---

• Probiotica voorkomt en vermindert diarree veroorzaakt door antibiotica bij kinderen blijkt uit internationaal onderzoek.

---

• Synbiotica ingenomen 7 dagen voor operatie bij patiënten met darmkanker vermindert kans op sterfte aan infectie, geeft korter ziekenhuisverblijf en minder gebruik van antibiotica copy 1

---

• Microbiologische metabolieten in ziekte en gezondheid. Een artikel dat het belang uitlegt van een goede darmflora en hoe je die kunt verbeteren

---

• Probiotica - melkzuurbacterien verbeteren in de dagelijkse praktijk de gezondheid van mensen, de kwaliteit van leven, minder maag-darmklachten, minder diarree en verbetert de ontlasting

---

• Probiotica - Melkzuurbacterien hebben gunstige invloed bij leukemiepatiënten die stamceltransplantatie moeten ondergaan.

---

• Probiotica gebruik in de ouderenzorg vermindert gebruik van anti-biotica en geeft veel minder diarree aldus een proefproject van de RIVAS zorggroep

---

• Probiotica - melkzuurbacterien verbetert kwaliteit van leven van mensen die last hebben van hooikoorts

---

• Praktijkrichtlijn van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties en WHO - de Wereldgezondheidsorganisatie voor gebruik van probiotica bij darmproblemen

---

• Antibiotica verstoort microbiota van de darmen (Darmflora). Zelfs 1 antibioticakuur kan de darmflora al ernstig verstoren. Regelmatig antibiotica kan aan darmflora veel chronische schade toebrengen

---

• Microbioom van de darmen speelt grote rol in de werking van het menselijke immuunsysteem. Verbeteren van het microbioom kan positief uitpakken bij verschillende vormen van kanker

---

• probiotica vooraf en na operatie van maagkanker vermindert lichamelijke klachten en herstelt darmflora sneller en beter in vergelijking met placebo copy 1

---

• Dieet - voedingspatroon dat de darmflora beinvloed zoals vezels en probiotica heeft invloed op aanslaan van immuuntherapie met anti-PD medicijnen

---

• Probiotica verbetert kwaliteit van leven bij patienten met Colitus Ulcerose - prikkelbare darm

---

• Waarvoor dient probiotica en waar kan je dat kopen?

---

• Probiotica - melkzuurbacterien kunnen diarree veroorzaakt door chemo en radiotherapie bij kanker in de buik of bekken voorkomen of verminderen

---

• Synbiotica vooraf en na operatie van darmkanker voorkomt bijna volledig post operatieve infecties in vergelijking met placebo. 1 vs 9 uit 90 patienten. copy 1

---

• Synbiotica pre operatief voorkomt hoog significant ernstige complicaties bij operaties in gebied van alvleesklier. 6 versus geen sterfgevallen tijdens operatie copy 1

---

• Probiotica - melkzuurbacterien vooraf en na operaties bij darmkanker voorkomen ernstige infecties, bevorderen sneller herstel en zorgen voor kortere ziekenhuisopname

---

• Probiotica - melkzuurbacterien bestrijdt succesvol Helicobacter pylori en zorgt voor veel minder bijwerkingen van anti-biotica bij bestrijding van Helicobacter pylori

---

• Probiotica voorkomt Clostridium difficile infectie bij ziekenhuispatienten die anti biotica krijgen met meer dan 50 procent

---

• probiotica voor en na operatie van darmkanker vermindert diarree met de helft, minder infecties, versnelt herstel ontlasting en maagfunctie in vergelijking met placebo

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën verminderen significant optredende diarree door chemo met irinitocan bij darmkankerpatienten. Gewone diarree 60,9 vs 39,1 procent. Ernstige diarree: 17,4 vs nul procent

---

• Goede darmflora - darmbacterien versterken effectiviteit van chemo bij kanker door immuunstimulatie - aanmaak extra T- killercellen - in organen buiten de darmen

---

• Probiotica - melkzuurbacterien verminderen significant complicaties bij darmkanker operatie en zorgen voor sneller herstel en korter verblijf in ziekenhuis

---

• Probiotica - melkzuurbacterien vooraf aan operatie bij darmkanker voorkomen voor een groot deel de kans op infecties ten gevolge van operatie

---

• Probiotica, ingenomen tijdens en na de zwangerschap, beschermt zuigelingen en kinderen tegen erfelijke allergien, maar niet tegen astma

---

• Probiotica vermindert significant diarree als dit ook naast antibiotica gegeven wordt bij diarree veroorzaakt door de bacterie: C. Difficile

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën. Onverwachte sterfgevallen tijdens studie met probiotica en alvleesklierontsteking - wrange speling van het lot - aldus Duitse prof. Rayes die inzage kreeg in onderzoeksrapport. UMC weigert elke verdere medewerking

---

• Probiotica vermindert significant diarree veroorzaakt door bestraling bij patiënten met baarmoederhalskanker die daarvoor bestraald werden samen met een chemokuur

---

• Nieuwe studies bewijzen goed effect van probiotica, melkzuurbacteriën, bij voorkomen en genezen van diarree en darmproblemen en bestrijding van de  Helicobacter Pylori, de bacterie die vaak verantwoordelijk is voor ontstaan van darm-en maagkanker.

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën. Probiotica voorkomt diaree veroorzaakt door bestraling bij darmkanker, aldus gerandomiseerde dubbelblinde placebo gecontroleerde fase III studie. Artikel geplaatst 31 oktober 2007.

---

• Dubbelblinde gerandomiseerde fase III studie bewijst grote waarde van probiotica - melkzuurbacteriën - in versterken immuunsysteem bij kleine kinderen. Artikel geplaatst februari 2004

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën. Probiotica beschermt ernstig zieke patienten aan een beademingsmachine tegen ontwikkelen van longontsteking, aldus kleinschalige Zweedse studie. Artikel geplaatst 8 maart 2008.

---

• Melkzuurbacteriën met ingebouwd gen moeten ziekte van Crohn voorkomen en genezen aldus nieuwe proef in AMC. Artikel geplaatst 1 juni 2003

---

• Melkzuurbacteriën als adjuvant / aanvulling bij bestraling bij  baarmoederhalskanker.

---

• Probiotica voorkomt diaree of controleert diarree significant beter bij diarree ontstaan door antibioticagebruik blijkt uit grote overzichtstudie.

---

• Gebruik van Probiotica - Melkzuurbacteriën (Lactobacillus reuteri protectis) - reduceert het ziekteverzuim door maag- en darmproblemen met 55% blijkt uit gerandomiseerde placebo gecontroleerde studie bij 262

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën (Lactobacillus- en Bifidobacteria) verbeteren significant de aanpak en vernietiging van de Helicobactor Pylori en de infecties daardoor van 85% tot 90%, zelfs bij patienten die resistent waren voor antibiotica. Hier drie ge

---

• Probiotica - melkzuurbacteriën. Een dagelijkse portie probiotica vermindert significant de kans op leverkanker, blijkt uit een gerandomiseerde dubbelblinde studie. Artikel geplaatst 3 juni 2006.

---

• Probiotica - melkzuurbacterien naast epirubicine na operatie van blaaskanker geeft significant meer driejaars ziektevrije overlevingen.

---

• Synbiotica (probiotica - melkzuurbacteriën plus voedingsstoffen voor bacterien) geeft aanmerkelijk minder infecties na leveroperatie.19 procent in probioticagroep t.o.v. 52 procent in controlegroep aldus gerandomiseerde studie.

---

• Synbiotic therapie - een combinatie van twee soorten probiotica geeft aanmerkelijk positief helend effect bij het bestrijden van ziekte van Crohn, aldus enkele gerandomiseerde studies

---

• Probiotica melkzuurbacteriëen: een overzicht van studies en artikelen over toepassing van probiotica naast behandelingen van kanker en herstel van darmflora na belastende behandelingen