10 juni 2019: Wie advies wilt over hoe het microbioom te verbeteren zou contact op kunnen nemen met deze website: Www.microbiome-Center.nl Voor zowel artsen als individuele burgers staat een groep van artsen en wetenschappers klaar om u een persoonlijk advies te geven. E-mail: office@microbiome-center.nl

Update 27 mei 2021:

PrOud-onderzoek genomineerd voor James Lind Prijs 2021

Het onderzoek Proeftuin probiotica in de ouderenzorg (PrOud), waar Winclove bij betrokken was, is genomineerd voor de James Lind Prijs 2021, in de categorie ‘Toepassing’. Deze wetenschapsprijs is geïnitieerd door de NPN en wordt jaarlijks uitgereikt. Kanshebbers voor de prijs zijn wetenschappelijke onderzoeken over fysiologisch actieve (voedings)stoffen, zoals vitamines en andere supplementen, en toepassingen ervan in de praktijk.

Om te stemmen ga naar https://www.npninfo.nl/jameslindprijs/inzenden-en-stemmen/

Probiotica kunnen diarree door antibiotica bij verpleeghuisbewoners significant verlagen. Dit blijkt uit Nederlands onderzoek (prOud).

Wat is het effect van probiotica op antibiotica geassocieerde diarree bij ouderen? Hoe kunnen probiotica het beste geïmplementeerd worden in ouderenzorginstellingen? Om dit te onderzoeken is in 2018 een proeftuin gehouden bij RIVAS Zorggroep. Onlangs is dit onderzoek gepubliceerd in BMC Gastroenterology.

‍Probiotica bij AAD

Verschillende studies tonen een positief effect aan van probiotica op het voorkomen van AAD, ook wanneer het gaat om ouderen. Daarnaast is ook bekend dat AAD, zeker bij ouderen, een enorme invloed heeft op de kwaliteit van leven, en dat het meer werk met zich meebrengt voor de verzorging. Desondanks wordt probiotica in Nederland nog nauwelijks ingezet in zorginstellingen voor ouderen.

‍Samenwerking

Het Louis Bolk Instituut heeft, in samenwerking met ouderenzorginstelling Rivas Zorggroep, het Van Praag Instituut en Winclove Probiotics, in 2018 een proeftuin gehouden. Hierin werd enerzijds gekeken naar het effect van probiotica op de frequentie van AAD en anderzijds onderzocht hoe probiotica het beste geïmplementeerd kunnen worden in een zorginstelling.

Proeftuin

Tijdens de proeftuin kregen 71 cliënten een of meer keren een antibioticakuur in combinatie met probiotica (84 antibioticakuren). Daarnaast werd er van 49 cliënten controledata (historische gegevens over antibioticagebruik) verzameld uit cliëntendossiers (83 antibioticakuren). Tussen de probioticagroep en de controlegroep zat een overlap van 27 cliënten; mensen van wie zowel historische data als data uit de proeftuin beschikbaar waren.

Afname van diarree

Na afloop van de proeftuin bleek het aantal keren dat iemand AAD ontwikkelde in de probioticagroep 20% (17 van de 84 antibioticakuren) te zijn, terwijl dit in de controlegroep 36% was. Dit verschil is significant (p=0,022). Van de 27 cliënten die hun eigen controle waren, hadden er 14 in het verleden (dus zonder probiotica) diarree gekregen tijdens een antibioticakuur. Tijdens de periode met probiotica kregen er slechts 3 diarree. Dit komt neer op een afname van 78%.

Aanbevelingen

Tijdens de procesevaluatie is gesproken over de ervaringen met het toedienen van probiotica. Tevens is besproken welke factoren en sleutelfiguren van belang zijn voor de implementatie. Op basis hiervan worden de volgende aanbevelingen gedaan:

• Schrijf probiotica voor tegelijk met antibiotica (via de arts), met oog voor de individuele situatie (op maat).

• Maak een protocol voor de zorgmedewerkers voor de toediening van probiotica met meerdere ‘als-dan’ opties.

• Houd extra informatie op voorhand beschikbaar voor familie, ook met betrekking tot de risico’s, bijvoorbeeld in de vorm van een bijsluiter.

Concluderend zijn er sterke aanwijzingen dat er bij probiotica tijdens antibioticagebruik minder vaak diarree voorkomt dan bij alleen antibiotica, en dat implementatie in een zorginstelling goed mogelijk is met inachtneming van de aanbevelingen.

‍

Referentie

van Wietmarschen, H. A., Busch, M., van Oostveen, A., Pot, G., & Jong, M. C. (2020). Probiotics use for antibiotic-associated diarrhea: a pragmatic participatory evaluation in nursing homes. BMC gastroenterology, 20, 1-9.

10 juni 2019: Bron: Louis Bolk Instituut en RIVASzorg

De RIVASzorggroep heeft samen met het Louis Bolk Instituut een 'proeftuinonderzoek' gedaan naar het effect van probiotica in de ouderenzorg.

Het volledige studierapport:

Proeftuin Probiotica in de Ouderenzorg (prOud)
Evaluatie implementatie probiotica bij antibiotica geassocieerde diarree in de ouderenzorg

is gratis in te zien of te downloaden.

Hier een samenvatting van de analyse opgesteld door het Louis Bolk Instituut.

Samenvatting
Diarree is een veel voorkomende bijwerking van antibiotica. Bij kwetsbare ouderen in zorginstellingen zou dit een gezondheidsrisico met zich mee kunnen brengen, zoals ondervoeding of uitdroging. Ook leidt diarree bij ouderen tot meer werk voor zorgend personeel, dus extra kosten. In deze proeftuin werd een implementatieaanpak ontwikkeld voor het inzetten van probiotica bij antibiotica-geassocieerde-diarree (AAD) in het gangbare zorgaanbod van ouderenzorginstellingen. Daarnaast werd onderzocht wat de invloed van probiotica is op de ontwikkeling van diarree als gevolg van antibioticamedicatie.

De ouderenzorg instelling Rivas Zorggroep (Gorinchem, Nederland) is gestart met de implementatie van probiotics op drie locaties. Van januari tot september 2018 werd bij deze drie afdelingen standaard multispecies probiotica Ecologic AAD voorgeschreven samen met een antibioticakuur. In deze proeftuin werd gekeken naar mogelijke veranderingen die optreden in de frequentie van AAD na het gebruik van probiotica en werd het proces van implementatie geëvalueerd. Alle cliënten van de drie locaties werden schriftelijk om toestemming gevraagd voor het gebruik van data over ontlasting, infectie en antibiotica gebruik. Data werd verzameld van episodes van antibiotica gebruik bij luchtweginfectie, een urineweginfectie of een overige infectie. Volgens gebruiksaanwijzing kregen de cliënten 2 uur voor de eerste inname van de antibiotica de probiotica opgelost in water (2 keer daags). In het elektronische patiënten dossier werd bijgehouden op welke locatie de cliënt woonde, welke medicatie werd gegeven en werden veranderingen in ontlastingspatroon geregistreerd. De cliënten maakten de antibioticakuur af en gingen daarna nog 1 week door met het innemen van de probiotica.

Tijdens de proeftuin werd van 71 cliënten data verzameld in de periode dat zij naast antibiotica, probiotica kregen voorgeschreven. Daarnaast werd er van 49 cliënten controledata verzameld uit cliëntendossiers (dit betreft historische data). In deze controlegroep, waren er 27 cliënten die ook in de probioticagroep hebben meegedaan, en dus uiteindelijk hun eigen controle konden zijn. Enkele cliënten kregen meerdere infecties gedurende de looptijd van de proeftuin waardoor van deze cliënten data van meerdere antibioticakuren kon worden verzameld. In totaal was er data van167 episodes van antibioticakuren (84 met probiotica, 83 controle) van de in totaal 93 cliënten van wie data is verzameld. De antibiotica amoxicilline/clavulaanzuur en ciprofloxacine waren gelijkelijk verdeeld over de controlegroep en probioticagroep met een gemiddelde kuurduur van 8 ± 3 dagen.

Na afloop van de proeftuin bleek het percentage episodes met diarree in de probioticagroep 20% te zijn terwijl in de controlegroep dit percentage 36% was. Dit verschil is significant (p=0,022 chi square). Tijdens 17/84 episodes waarin probiotica werd gebruikt

6 Proeftuin Probiotica in de Ouderenzorg (prOud)
werd alsnog diarree ontwikkeld. Probiotica lijkt effectiever te zijn bij urineweginfecties dan bij luchtweginfecties. Echter, ciprofloxacine wordt vaker voorgeschreven voor urineweginfecties en amoxicilline/clavulaanzuur voor luchtweginfecties wat ook dit verschil zou kunnen verklaren. Van 27 cliënten is data beschikbaar van een episode met probiotica en eentje zonder (controle). Van de 14 cliënten die zonder probiotica diarree kregen van een antibioticakuur, kregen er 11 (78%) geen diarree na gebruik van probiotica.

Voor de procesevaluatie zijn 3 focusgroepen georganiseerd met zorgpersoneel en behandelaren over de ervaringen met het toedienen van probiotica en is besproken welke factoren en sleutelfiguren van belang zijn voor implementatie. Conclusies waren dat probiotica voorgeschreven dient te worden tegelijk met antibiotica (via de arts), met oog voor de individuele situatie (op maat). Ook een protocol voor de zorgmedewerkers voor de toediening van probiotica met meerdere ‘als-dan’ opties kan bijdragen, net als extra informatie op voorhand beschikbaar hebben voor familie.

Concluderend zijn er sterke aanwijzingen dat bij antibioticagebruik in combinatie met probiotica minder vaak diarree voorkomt dan bij personen die alleen antibiotica krijgen. Voor de toekomst is het interessant om probiotica-proeftuinen te organiseren voor andere indicaties en bij andere zorginstellingen. Daarnaast kunnen de ervaringen van deze proeftuin prOud gebruikt worden om een implementatie advies te ontwikkelen voor andere (ouderen)zorginstellingen in binnen- en buitenland.

probiotica, anti-biotica, diarree, ouderenzorg, RIVASzorg. Louis Bolk Instituut, James Lind prijs