Al heeft de wetenschap 'tijdelijke grenzen' ze schrijdt wel voort, maandelijkse column van arts-bioloog drs. Engelbert Valstar

Arts-bioloog drs. Engelbert Valstar

In deze rubriek hebben we een aantal columns van arts-bioloog drs. Engelbert Valstar geplaatst. Columns die vaak een reactie zijn op publicaties of acties van de VtdK - Vereniging tegen de Kwakzalverij maar ook analyseert Valstar vaak haarscherp bepaalde studiepublicaties van reguliere artsen - wetenschappers die een niet-toxische aanvullende aanpak van kanker proberen onderuit te halen. Hij doet dat vlijmscherp en altijd wetenschappelijk onderbouwd.

16 augustus 2016

Hier de column van augustus 2016:

Al heeft de wetenschap (tijdelijke) grenzen : ze schrijdt wel voort.

over het nut van wetenschappelijk onderzoek en wie echt wetenschappelijk onderzoek zou moeten doen. Valstar pleit voor meer exacte wetenschappers en onderbouwt dat met een historische analyse. En ook constateert hij dat wetenschappelijk onderzoek naar voeding en niet-toxische middelen en behandelingen steeds meer de aandacht krijgt. En terecht natuurlijk.

(Tijdelijke) grenzen van de wetenschap.

In 1979 verscheen het boek ‘Goedel,Escher,Bach : An eternal golden braid', geschreven door Douglas R. Hofstadter. Hofstadter studeerde wiskunde aan Stanford University, promoveerde in de natuurkunde en werd onder andere hoogleraar cognitieve wetenschappen. Het boek gaat over kunstmatige intelligentie en dus ook over computers. Turing komt aan bod, er zijn vele originele puzzels, maar twee thema’s komen sterk naar voren : oneindigheid en de onvolledigheidsstelling van Goedel. De oneindigheid is in de wiskundige beschouwingen van Goedel, maar ook in de ‘Goldbergvariaties’ van Bach en in de printen van Escher overduidelijk in het boek terug te vinden. Als ondertitel van zijn boek had Hofstadter : ‘A metaphorical fugue on minds in the spirit of Lewis Carroll’. Het boek won indertijd de Pulitzerprijs voor non-fictie. Atheneum/gymnasium is ruim voldoende om het goed te begrijpen.

Ik kwam via een natuurkundestudent op mijn studentenflat met dit boek in aanraking, kocht het, maar las het pas in 1994, omdat ik toen een ‘revival’ met wiskunde kreeg die tot op heden voortduurt. Midden in het boek dacht ik: leuk, maar nu begin je in herhalingen te vervallen totdat plotseling de ‘Onvolledigheidsstelling’ van Goedel tot mij doordrong.
Met behulp van de getallen 1 tot en met 10 toonde Goedel aan dat in welk systeem je ook verkeert er altijd stellingen zijn, die je noch kunt bevestigen, noch kunt ontkennen. Zijn bewijs was de doodssteek voor de verwachting van de wiskundigen Hilbert en Russell aan het begin van de twintigste eeuw, dat de wiskunde alles zou kunnen (helpen) ontrafelen.

Nobelprijswinnaar natuurkunde ’t Hooft heeft voor relatieve leken in ‘Bouwstenen der schepping’ het standaardmodel der materie beschreven. Hij geeft hierin aan dat de wiskunde het waterstofatoom goed kan beschrijven, maar dat dit voor de hogere elementen nog niet mogelijk is. Er is echter net als in de wiskunde ook in de natuurkunde van minimaal een absolute grens sprake : de onzekerheidsrelatie van Heisenberg: naarmate een deeltje sneller beweegt is de plaats moeilijker vast te stellen; is de plaats goed vast te stellen, dan is er weer meer onzekerheid over de dan langzamere snelheid.

Voorts zouden de kwantummechanica en de relativiteitstheorie in een model moeten kunnen passen, maar met de huidige theoretische en praktische kennis is dat nog niet mogelijk gebleken. Ook in de sterrenkunde liggen er nog vele fundamentele vragen waarop nog geen antwoord mogelijk is.

In de moleculaire biologie is er van een enorme kennisexplosie sprake. Je ziet dat heel duidelijk aan de uitbreiding van het vak biologie op atheneum/gymnasium. De genetische code die ik in 1972/’73 eerst op de universiteit kreeg, wordt nu soms zelfs al in klas 3 van deze scholen gegeven. Toch zijn er nog heel veel vragen. Bijvoorbeeld hoe is het leven ontstaan.

Ook op een complex vakgebied als de psychologie zijn er geweldige ontwikkelingen : denk bij voorbeeld aan het boek van Harvard-professor Steven Pinker : ‘Ons betere ik’ (The Better Angels of our Nature): de mensheid gebruikt gemiddeld steeds minder geweld. De leek gelooft dat niet, maar Pinker toont dat overtuigend aan.

De medische opleiding is een vakopleiding en geen echte wetenschappelijke opleiding. De grote ontdekkingen in de geneeskunde werden en worden vooral gedaan door niet artsen. Zo is de computertomograaf een uitvinding van een natuurkundige. De structuur van het DNA is door chemici, biologen en fysici opgehelderd. Sommigen van hen beheersten 2 van deze disciplines. Toch hebben ook artsen bijdragen geleverd: zo was daar in de microbiologie de arts Robert Koch naast de toch meer universele wetenschapper: de chemicus Louis Pasteur. Ik denk dat exact opgeleiden meer op medisch gebied ontdekken omdat ze meer ‘out of the box’ kunnen denken, zich zo losmakend van deels rhetorische paden.

De arts Piet Borst, die in de NRC in zijn columns vaak de plank missloeg, heeft minimaal een keer de spijker op de kop geslagen: hij stelde dat je voor wetenschappelijk onderzoek op bijvoorbeeld het gebied van kanker het best moleculaire biologie kon gaan studeren (liever dan geneeskunde).

Het bewijs voor de zin van orthomoleculaire geneeskunde is inmiddels door vele moleculair biologen en ook artsen geleverd in vele RCT’s plus meta-analyses, gepubliceerd in tijdschriften, die peer-reviewed zijn en vindbaar op pubmed. Positief is verder dat ik onder artsen in het algemeen meer belangstelling voor orthomoleculaire geneeskunde constateer. ’Voeding leeft’ is daar een goed voorbeeld van. Het streven van de overheid om het zoutgehalte van de voeding te verlagen (iets wat overigens meer dan 20 jaar geleden al goed door onderzoek was onderbouwd) om zo expliciet de sterfte aan hart- en vaatziekten te verlagen is een ander bewijs dat de belangstelling voor het verband tussen voeding en gezondheid is toegenomen. Ook de nu algemene constatering dat rood vlees de kans op bijvoorbeeld darmkanker vergroot past in de verandering van het beeld dat er van voeding en ziekte bestaat.

Al heeft de wetenschap (tijdelijke) grenzen : ze schrijdt wel voort.

arts-bioloog drs. Engelbert Valstar, columns, BTW voor complementair werkende artsen, VdtK, bestuur Vereniging tegen de Kwakzalverij, wetenschappelijk onderzoek, exacte wetenschappers, biologen, wiskundigen, Piet Borst