De zoete koek van Katan

In de NRC van 6 februari jongstleden schreef Martijn Katan alias Professor Kroket (men googele op Professor Kroket) een column getiteld‘Wetteloze kruiden’.

Hierin voert hij Zilverkaars (Cimicifuga racemosa)op onjuiste wijze ten tonele en scheert vervolgens alle kruiden vanuit zijn optiek over een negatieve kam.

Allereerst noemt hij een casus van een vrouw die last had van ernstige leverschade, wat door de behandelende artsen aan een preparaat dat zilverkaars bevatte werd toegeschreven. Katan verkoopt dit als zoete koek. Het probleem is dat deze dame nog meer dingen deed en een supplement nam waar naast zilverkaars nog zeker 2 andere bestanddelen in zaten. Het verband is hooguit een vermoeden. Voorts stelt Katan dat zilverkaars vaker met leverschade in verband is gebracht. Ook dat neemt hij zelf automatisch zonder restrictie met betrekking tot bijvoorbeeld de dosering voor waar aan. Verwijtbaar is dat in een versie die ik heb wel referenties staan, maar in de NRC stonden die niet.

Een literatuuronderzoek mijnerzijds werpt een geheel ander licht op de zaak.

Dertig dagen lang via een sonde 300 mg van een Zilverkaarsextract per kg lichaamsgewicht per dag gaf bij ratten geen levertoxiciteit ( PMID 18434119 ; ga naar www.pubmed.gov om dit nummer in te toetsen en zo de desbetreffende publicatie te vinden). Mensen gebruiken doorgaans 22-44 mg van een extract per zeg 70 kg per dag, meer dan 470-950 keer zo weinig. In heel hoge doseringen worden er bij proefdieren wel bijwerkingen waaronder leverschade gezien (PMID 22687605) ; dit was niet bij 250 mg per kg, maar bij 500 en 1000 mg van een Cimicifugaextract per kg lichaamsgewicht van het proefdier per dag ; in dit onderzoek werd bij 125 mg per kg lichaamsgewicht per dag al wel anemie gezien, maar ook die dosering is zeer veel hoger dan wat mensen doorgaans van dit middel nemen. Voor een mens maken 3 borreltjes of 600 borreltjes per week ook een gigantisch verschil.

Er is echter meer en ook humaan onderzoek : zie bijvoorbeeld PMID 19586731 : hierin worden 69 rapporten betreffende leverschade door mogelijk zilverkaars geanalyseerd. In 68 van de 69 gevallen is er geen verband en in een casus is niet uitgesloten dat zilverkaars mede de galstenen heeft veroorzaakt. In deze laatste casus is er evenwel en geen hard bewijs dat Cimicifuga racemosa de galstenen heeft veroorzaakt en het is de vraag of galstenen, die toch heel veel voorkomen als leverpathologie beschouwd moeten worden.

Voorts gaat Katan voorbij aan het feit dat zilverkaars significant overgangsklachten lijkt te kunnen verminderen. Zie een recente super meta-analyse: PMID 33021111 : deze uit 2020, verreweg de grootste, telde 43759 proefpersonen en er was een significant effect van zilverkaars ten aanzien van overgangsklachten. Vier eerdere metaanalyses waren veel kleiner, hoewel de grootste hiervan uit 2013 ook positief was (PMID 23992293) ;van de overige 3 zag er een uit 2012 alleen een gunstig effect van de combinatie zilverkaars en Hypericum perforatum (PMID 22385322) ; de 2 resterende waren uit 2012 en 2011 en hadden 393 respectievelijk 1117 proefpersonen (respectievelijk PMID 22972105 en PMID 21228727). Eerdere eigen analyses aan de hand van RCT’s, los van de genoemde meta-analyses hadden mij al overtuigd van een gunstig effect van Zilverkaars bij overgangsklachten. Katan noemt het echter niet eens.

Samenvattend kunnen we zeggen dat met betrekking tot Zilverkaars er hier in den lande niets aan de hand is. Met Katan is er echter wel iets aan de hand.

Hij bagatelliseerde in het verleden ten onrechte het nut van omega-3-vetzuren, maar ook genereel het nut van probiotica, terwijl met het juiste probioticum toch de sterfte door necrotiserende enterocolitis bij te vroeg geborenen omlaag gaat (zie PMID 18254081).

Ernstiger is dat Katan in het boek ‘Wat is nu gezond’ de nodige fouten heeft staan om niet te zeggen blunders (wellicht zijn die er nu deels uit). Zo beweerde hij in hoofdstuk 2 dat verzadigde en onverzadigde vetten een gelijk aantal calorieen bevatten, terwijl toch iedereen weet dat de additie van waterstof voorafgaand aan de beta-oxydatie van onverzadigde vetzuren energie kost. Ik heb van het boek een analyse getiteld: ‘Fabels en feiten uit het boek van Katan ‘Wat is nu gezond’ ‘ gemaakt (red: zie onderaan beschrijving van het boek analyse van Valstar); deze is via Google, maar ook expliciet op de website kanker-actueel te vinden. Het boek had een voorwoord van Piet Borst, die o.a. deze blunder ook niet opgevallen is. Deze analyse en ‘Professor Kroket’ moet de lezer van deze column zeker ook lezen!

Mijn advies aan de NRC is om Katan als columnist te vervangen door een hoogleraar exacte vakken van omstreeks 45 jaar die swingt van de kennis. Dat zal de krant te goede komen.