De bedriegelijkheid van nonsense. Column van arts-bioloog drs. Engelbert Valstar over de waarde van bloeddruk meten en de bewezen waarde van bepaalde voedingssupplementen

Valstar Arts-bioloog drs. Engelbert Valstar

Raadpleeg ook de literatuurlijsten van arts-bioloog drs. Valstar per vorm van kanker.

In onderstaande column bespreekt arts-bioloog Engelbert Valstar de waarde die gehecht wordt aan het meten van de bloeddruk en bespreekt een aantal voedingsstoffen en als laatste de voorlichting over vaccinaties.

Nonsens-parameters, nonsens en plechtige nonsens

Inleiding

Bij hart- en vaatziekten kun je onderzoeken of een middel de bloeddruk verlaagt. Vervolgens kun je onderzoeken of deze middelen individueel ook de kans op een infarct, of nog liever de sterfte door een infarct, verlagen. Het effect van een middel op louter de bloeddruk heeft veel minder relevantie dan een mogelijk lagere kans op een infarct of zelfs een lagere sterftekans door een infarct. Het meten van het effect op de bloeddruk alleen wordt in de epidemiologie wel een zogenaamde nonsens-parameter genoemd. Onderzoek naar de bloeddruk is uiteraard geen letterlijke nonsens, maar is wel van zeer beperkte betekenis ; vandaar deze veelbetekende term. Hardere parameters zijn derhalve relevanter. Visolie verlaagt mede de bloeddruk (zie PMID 22345681), maar verlaagt ook, mits in voldoende mate geconsumeerd, de sterfte als gevolg van een hartinfarct (zie mijn column Ortholeaks in het TvOG van juni 2011 of in meer engere zin : Marik PE en Varon J; Clin Cardiol 32(7): 365-72, juli 2009 ; PMID 19609891).

Rol glucosamine bij artrose

Bij artrose is de pijn dermate overheersend, dat een bestrijding van de pijn al een harde parameter is. Glucosamine is bij artrose als pijnbestrijder blijkens RCT’s en daarop gebaseerde meta-analyses overall bekeken effectief. Bovendien is er toenemend bewijs dat glucosamine herstel van kraakbeen bevordert. De bestrijding van de artrosepijn met glucosamine kan derhalve niet als een nonsens-variabele afgedaan worden! Gezien de literatuur is het niet verwonderlijk dat glucosamine voor artrose in ons land al geregistreerd was en dat deze registratie vrij recent is verlengd.

PSK bij de behandeling van darmkanker

De aanzienlijke verlaging van de sterfte aan darmkanker stadium B en C door PSK (een, in het poeder van Coriolus versicolor, aanwezig bestanddeel) is uiteraard ook geen nonsens-parameter, terwijl de ziektevrije overleving dat nog wel enigermate is (zie PMID 16133112). Het aantal genezingen ligt door PSK ongeveer 15% hoger dan zonder PSK. Minder sterfte is een keiharde parameter en dus zeker geen nonsens-parameter! De reguliere oncologie hier maakt (nog) geen gebruik van PSK. Dat is niet alleen vreemd gezien de literatuur, maar nog meer omdat PSK in Japan al sinds 1989 als zodanig regulier wordt gegeven.

Parameters bij vaccinaties

Relevante en minder/niet relevante parameters (nonsens-parameters) komen ook bij vaccinaties voor.

Vaccinaties kunnen zeer succesvol zijn. Zo zijn de pokken door vaccineren uitgeroeid. Het vaccin was namelijk niet alleen effectief, maar van pokken waren er geen symptoomloze dragers en was er geen dierlijk reservoir! Zie ook Wikipedia! Op vrijwel analoge wijze is polio thans ook bijna uitgeroeid. Indien lokale bestuurders in Afrika in voldoende mate meewerken zal dat ook wel gaan lukken.

Een combinatie van een groot aantal vaccins bij Afrikaanse kinderen bleek evenwel in een RCT de sterfte te vergroten. Zie mijn artikel in het TvOG van van februari 2010 ; blz. 2-10 en meer specifiek Adegbola RA et al ; The Lancet 354(9184):1901-2 ; PMID 10509502. Een en ander betekent dat ook vaccinaties in RCT’s op een relevante eindmaat onderzocht moeten worden : de meest relevante parameter daarbij is of de sterftekans beinvloed wordt! Net als feitelijk voor gewone geneesmiddelen vaak vereist is en zeker wanneer er van zeer forse bijwerkingen sprake is.

Vragen rondom baarmoederhalskanker

Dit geldt dus ook voor de vaccins, die mogelijk het risico op baarmoederhalskanker verlagen. Tot nu toe is er enkel onderzoek verricht bij meisjes in de leeftijdscategorie van 15-16 tot 23-25 jaar ; een enkel onderzoek was bij beduidend oudere vrouwen ; zie de meta-analyse van Beibei Lu et al, BMC Infectious Diseases 2011,11-13. Meisjes van 12 werden bewust niet geincludeerd. Waarom dan in Nederland nu juist wel meisjes van 12 willen inenten? Dit is uiterst inconsistent. In voornoemd artikel wordt na inenting een vermindering gevonden van infecties van de baarmoedermond en van CIN-1 en CIN-2, gerelateerd aan HPV-16. Ook CIN-2 gerelateerd aan HPV-18 bleek in de gevaccineerde groep(en) te kunnen afnemen. Vragen zijn dan wel: moet je om dit resultaat vast te houden niet de inenting herhalen en zo ja, wanneer dan? Voorts is dit alles nog geen bewijs dat hierdoor de kans op baarmoederhalskanker afneemt. Nemen bijvoorbeeld andere HPV-virussen de ecologische nissen niet in van de HPV-virussen waartegen is ingeent?

Griepvaccinatie leidt weliswaar tot minder griep, maar een effect op de sterfte als gevolg van de griep is bij ingeente personen niet aangetoond, eerder zelfs dat de vaccinatie geen enkel effect op de sterfte heeft. Zie hiertoe wederom mijn voornoemde column ‘Ortholeaks’. Tevens wil ik verwijzen naar de discussies over dit onderwerp tussen onder andere huisarts Van der Linde en viroloog Osterhaus.

In de meta-analyse van Beihei Lu et al aangaande HPV-vaccinatie wordt er in de ingeente groep geen verhoogde incidentie van ernstige bijwerkingen gedetecteerd. Deze meta-analyse omvat 44142 vrouwen, waarvan dus circa de helft is ingeent (in een RCT wordt immers met een niet ingeente helft vergeleken!). Dit aantal is te klein om sterfte zoals die in Engeland gemeld is (1 geval op vele honderdduizenden gevaccineerden) te detecteren. In de VS zijn ettelijke tientallen sterftegevallen gemeld. Uiteraard zeggen voorstanders van vaccinatie dat sterfte als bijwerking niet optreedt en tegenstanders dat dit zeker wel gebeurt. Mijns inziens zijn er toch op z’n minst aanwijzingen dat deze dodelijke bijwerking kan optreden. In ieder geval kan een meta-analyse bij slechts 44142 vrouwen uit 7 RCT’s daar geen uitsluitsel over geven. De statistische power van deze analyse is daarvoor eenvoudig te gering.

Omdat niet bewezen is dat door deze HPV-vaccins de kans op baarmoederhalskanker afneemt, mag dat naar mijn mening ook niet geclaimd worden. Toch krijg ik in eerste instantie de indruk dat het RIVM dat wel doet. Zo kun je om nadere informatie over de HPV-vaccinatie te krijgen gaan naar de website : www.prikenbescherm.nl. Dit zou nog over een zekere bescherming tegen bepaalde HPV-infecties kunnen gaan, maar bij de toegezonden documentatie zit tevens een oproepkaart voor inenting tegen diverse typen HPV, waarop staat :’Om uw dochter zo goed mogelijk te beschermen tegen baarmoederhalskanker’. Hier presenteert het RIVM een niet bewezen claim. Onverantwoordelijk is dat ook in de papieren staat dat een meisje na vaccinatie maximaal beschermd is tegen baarmoederhalskanker. Indien deze vaccinatie al zou werken, wat is dan maximaal? Bij de toegezonden stukken zit tevens een kaart die bij vaccinatie zal worden ingevuld en dient als vaccinatiebewijs. Waar en bij wie moet een vrouw straks kunnen bewijzen of ze ingeent is? Wil het RIVM hier reeds op nog aan te sturen (toekomstige) regelgeving inspelen?Bij dit alles komt nog dat deze de facto niet bewezen vaccinatie door de overheid wordt betaald. De minister van VWS en Tabak wil graag bezuinigen. Hier ligt dan een gerede kans voor haar : waarom komen de vaccinatiekosten voor een niet goed onderbouwde behandeling dan niet voor rekening van de ouders die graag willen dat hun kind ingeent wordt?

Nonsens en plechtige nonsens

De overheidsvoorlichting over vaccinaties schiet schromelijk te kort, want deze is uiterst gebrekkig en zelfs deels onjuist. Ook bij vaccinaties dient er in meerdere RCTs namelijk meer expliciet op relevante eindmaten in plaats van alleen op nonsens-parameters getoetst te worden. Ook al is bij het toetsen op nonsens-parameters geen sprake van absolute nonsens, juist ook of expliciet is het toetsen op harde eindparameters altijd een vereiste. Voorlichting die echter onjuist is, verdient wel de kwalificatie van (klinkklare) nonsens. Dergelijke nonsens zijn kwalijk, des te meer wanneer deze door de overheid plechtig en plein public worden geproclameerd. Speciaal voor de overheid (en dus het RIVM) geldt hier het woord van de 16^e eeuwse Franse schrijver en filosoof/humanist Michel Eyquem de Montaigne namelijk dat het iedereen wel eens kan overkomen dat hij of zij onzin (nonsens) vertelt, maar dat dit pas belachelijk wordt als dat plechtig (en openlijk) gebeurt (in kwesties van belang).

column van arts-bioloog drs. Engelbert Valstar, bloeddruk meten, complementaire middelen, voeding, voedingsstoffen